V. V. Mayskiy

 
13-Rasm 
- Xolinergik moddalarning qon bosimiga ta‘siri.
3.2. Antixolinesteraz moddalar 
Antixolinesteraz moddalar xolinesterazlarni ingibirlash xususiyatiga egaligi uchun shunday 
nomlangan. 
Antixolinesteraz 
moddalar 
atsetilxolinestrazni 
(xolinergik 
sinapsdagi 
atsetilxolinni 
gidroliz 
qiladigan 
fermentni), 
butilinxolinesterazni 
(qon 
plazmasi 
xolinesreazasini; psevdoxolinesterazani) ingibirlaydi. Atsetilxolinestraz moddalar xolinergik 
sinapsdagi atsetilxolinni ingibirlab, atsetilxolinni gidroliziga toʻsqinlik qiladi va bu oʻz 
navbatida atsetilxolinning ta‘sirini sezilarli darajada oshiradi va uzaytiradi. Atsetilxolinestraz 
moddalar bevosita xolinoretseptorlarga kam ta‘sir qiladi yoki ta‘siri sezilarli boʻlmaydi. 
Shunday qilib, atsetilxolinestraz moddalarning organizmga kirilishidan hosil boʻladigan 
effektlar endogen atsetilxolinni ta‘siri bilan amalga oshadi. Bu holatda quyidagilar 
belgilanadi: koʻz qorachigʻining qisqarishi, bradikardiya, akkomodatsiya spazmi, ichki 
organlar sulluq muskuli tonusining ortishi, (bronxlar, siydik qopi, oshqozon-ichak yoʻli), 
bronxial, ovqat hazm qilish, ter bezlari sekretsiyasini kuchayishi. Nerv- muskul sinapslariga 
atsetilxolinestraz moddalarning ta‘siri yaqqol namoyon boʻladi shuning uchun skelet 

---

94 
Manbaa:
@pharma_baza
muskullar tonusi ortadi. Gematoensefalik barierdan oson oʻtuvchi antixolinestraz moddalar 
MNS ga qoʻzgʻatuvchi ta‘sir koʻrsatadi.
Qaytar va qaytmas ta‘sirga ega antixolinestraz moddalar farqlanadi. 
Qaytar ta‘sirli antixolinestraz moddalarga kiradi: fizostigmin, neostigmin, piridostigmin, 
endrofoniy, galatamin, rivastigmin, donepezil. Yuqoridagi moddallar ( edrofoniydan 
tashqari) atsetilxolinestrazning anion va estraz markazlari bilan qayta bogʻlanadi va ferment 
aktivligini bir necha soatlar atrofida ingibirlaydi. Edrofoniy fermentning faqat anion markazi 
bilan bogʻlanadi va 10 min atrofida ta‘sir koʻrsatadi.
Tibbiyot praktikasida atsetilxolinestraz moddalardan Gʻarbiy Afrikada oʻsadigan Kalabar 
loviyasi alkaloidi-