V. S. Xan Koreya tarixi обязательный экзем пляр

2 .2 .  X IX  a s r d a   K o r e y a
K oreya XIX  a sr n in g  
1800 yili  v an  C hin jo n in g  v afo tid a n   ke-
b ir in c h i ya rm id a  
y in  tax tg a  u n in g  11  yoshli  o 'g 'li  Sunjo
(1800-1834)  o 'tira d i.  Yana  ikkita  van 
(h u k m d o r)  h a m   o 'sm irlik   y o sh id a   taxtga  ch iq q an   b o 'lib ,  v an  Xon- 
jon (1834-1849) 8 y o sh id a,  v an  C hxoljon  (1849-1863)  esa  17 y o sh d a 
b o 'lg a n .  M a z k u r h u k m d o rla rn in g  b arch asi a n d o n lik  K im lar su lo la­
si ayollarig a u y lan g an lik lari bois, 60 y ild a n  o rtiq ro q  vaq t d a v o m id a  
a m a ld a   h o k im iy a t  u la rn in g   x o tin la rin in g   q a rin d o sh la rig a   tegishli 
b o 'lg an .  Bu  d a v r  m a m la k a td a   p o ra x o 'rlik n in g   k u ch ay ish i,  iqtiso- 
d iy o tn in g   p asa y ish i,  d e h q o n la r  q o 'z g 'o lo n la ri,  xristian lik   va  u m u - 
m an,  h u rfik rlik n in g   ta 'q ib  o stig a olinishi b ilan  x arak terlan a d i.
Bu d a v r d a  K oreya d a siy o siy h a y o t ch e k la n g an  bo 'lib ,  m a m la k a t 
agrar,  aso san ,  n a tu ra l  x o'jalik  va  k u s ta r  (h u n a rm a n d c h ilik )  ish lab  
c h iq a rish g a   aso sla n g a n   edi.  M a n u fa k tu ra   va  m a sh in a -fa b rik a la r 
san o a ti  b o 'lm a g a n .  K atta y e r eg a la ri  so liq la rd a n   o z o d  etilg an .  XIX 
a s r o 'rta la rid a  u la r m a m la k a t y e r fo n d in in g  47 fo iz id a n  k o 'p ro g 'ig a  
eg a lik   qilganlar.  H a tto ,  b u   d a v r d a   y erla rn in g   b ir  q ism i  d a v la t 
ro 'y x a tig a   h a m   k iritilm a g a n .  S oliqlarni  to 'la sh ,  aso san ,  o 'ta   q ash - 
sh o q lik d a  y a sh o v c h i  d e h q o n la m in g   z im m a sig a   tu sh g a n .  D e h q o n - 
la rn in g  b o r - y o 'g 'i  10  foizigina o 'z la rin in g  y erla rig a ega  b o 'lg an lar. 
Q o lg an lari y erla rn i ijaraga olib ish la g a n la r yoki p o m e sh c h ik la rn in g  
y e rid a n   q u llik   sh a ro itid a   fo y d a la n g an lar.  A sosiy  so liq la rn i  to 'la sh  
va m a jb u riy a tla rn i b a ja rish  q a sh sh o q  d e h q o n la m in g  chekiga  tu s h ­
gan .  XIX a srn in g  b irin c h i y a rm id a  40 d a n  o rtiq  so liq la r b o 'lg an .
XIX a sm in g  b irin ch i y a rm id a  K oreya d o im iy  q iy in ch ilik lam i bos- 
h id a n  kech irg an . S uv tosh q in i (1814 va 1817 yillar), h o silsizlik  va oc- 
h arch ilik  (1809,1814,1815,1832 yillar), ep id e m iy a  (1815,1821-1822, 
1833 y illa rd a)  s h u la r ju m la sid a n d ir.  N a tijad a  aholi  soni  k am ay g an . 
O charchilik  va  q ash sh o q lik   tufayli  d e h q o n la r ijara y erla rin i  tash lab  
to g 'la rg a   q o chib  k etish ad i.  U lar  to g 'd a g i  ch a n g alzo rla rn i  yoqib,  u 
y e rd a   k ich ik -k ich ik   yer  m a y d o n la ri  och ish ad i.  XIX  a sr  o 'rta la rid a  
K oreya  y e r  fo n d in in g   d ey a rli  1/3  qism i  ta sh la n d iq   h o lg a  kelib  q o ­
ladi.  K o'pchilik  d e h q o n la r  d a y d i  h a y o t  kechirib,  n atijad a  chegara- 
d o sh  m a m la k a tla rg a  k o 'c h ish  o m m a v iy  tu s  ola b o sh lay d i.
A y n a n   b u n d a y   v a z iy a td a   X on  G y o n n e  " a d o la t"   o 'rn a tis h   uc-

---

88
V I  B ob.  C H O S O N   S U L O L A S I.  2  §.  S o 'n g g i  C h o s o n
h u n P x y o n a n   p ro v in siy a sid a   y irik   d e h q o n la r  q o 'z g 'o lo n i  (1811- 
1812  yy.),  X am gyon,  C hejulo  oroli  (1813  y.)  va  S eu ld a  (1813,  1815 
y illa rd a )  g 'a la y o n la r  b o 'lib   o 'tg a n .  A yniqsa,  v an  C hxoljo n n in g  
h u k m ro n lik  y illa rid a  g 'a la y o n la r b u tu n   m a m la k a tn i  q a m ra b  oldi.
1862  yili  m a m la k a td a   20  d a n   o rtiq   u y e z d la m i  q a m ra b   o lg an  
y irik   q o 'z g 'o lo n la r  b o 'lg a n .  Q o 'z g 'o lo n c h ila r  a m a ld o rla rn in g  
o 'z b o sh im ch a lig i  va  z o 'ra v o n lig in i  tu g a tish n i,  s h u n in g d e k ,  soliq- 
la rn in g   k a m a y tirilish in i  talab   qilib  chiq q an lar.  1862  va  1863  y il­
la rd a   q o 'z g 'o lo n c h ila r  to m o n id a n   C hxve  C he  U   (1824-1865)ning 
" to n x a k "   g 'o y asi  ilgari  su rild i.  " O d a m   O sm o n g a   ten g ",  -   d e y d i 
C hxve  C he  U.  U  m a m la k a t  h o k im iy a tid a n   a h o lin in g   h a r  biri b ilan  
yaxshi  m u n o s a b a td a  b o 'lish in i,  d e h q o n la rn i  q a sh sh o q lik d a n  xalos 
qilishni,  sh u n in g d e k ,  a m a ld o rla rn in g   m a n sa b la rifa tin i  su iste 'm o l 
qilm a slik larin i  talab   q ilgan.  O x ira td a   h a y o t  y o 'q ,  s h u n in g   u c h u n  
h a m  o d a m la r o 'z  o m a d la rin i d u n y o  viy  h a y o td a n  k u tish g a  haqlilar. 
T englik  h a q id a g i  to n x ak   g 'o y a si  k o n fu tsiy lik n in g   y u q o ri  va  q u y i 
ta b a q a   h a q id a g i  ta 'lim o tin i  ra d   etg an .  T onxak  ("sh a rq iy " )  n o m ­
li  y an g i  ta 'lim o t  soxak  (" g 'a rb iy   ta 'lim o t"   y o x u d   k ato lik   ta'lim o ti) 
ta 'lim o tig a   q a ra m a -q a rs h i  h o ld a   talq in   etilg an .  C hxve  C h e  U   o 'z  
g 'o y a la rin i  m u siq a  orq ali  ifo d a la g a n   b o 'lib ,  u n in g   q o 'sh iq la ri  o 'z  
v a q tid a  d e h q o n la r o 'r ta s id a   o 'z ig a   xos  c h a q iriq q a ay lan g a n .