|
Ich k i zid d iy a tla r .
D e h q o n la r y erla rin in g eg allan ish i,
C h ju s ia n lik n in g in q ir o z i
sh a fq a tsiz ek sp lu a ta tsiy a , h o silsiz
y illa rd ag i ochlik tu fay li XV1I-XVIII
a srla rd a d e h q o n la r isy o n lari (1607, 1623, 1653, 1659, 1667, 1670,
1 6 7 1 ,1 7 0 3 ,1 7 0 8 ,1 7 1 0 ,1 7 2 1 ,1 7 2 7 ,1 7 3 3 ,1 7 3 8 ,1 7 4 1 ,1 7 5 2 ,1 7 8 2 ,1 8 0 0
y illa rd a ) b u tu n m a m la k a tn i larz ag a soldi.
S iyosiy b e q a ro rlik h o k im iy a t u c h u n p a rtiy a la rn in g o 'z a ro k u -
ra sh la rig a sabab b o 'ld i. Bu holat, ay n iq sa, m a m la k a td a h o k im iy a t-
ga g o h u - g o h b u p a rtiy a n in g kelish in i afzal k o 'rg a n v an S ukcho-
n e (1674-1720) h u k m ro n lig i d a v rid a b irm u n c h a avj oldi. 1674 yili
h u k u m a t te p a sid a g i " g 'a rb iy p a rtiy a " " ja n u b iy p a rtiy a " to m o n i
d a n a g 'd a rib tash lan d i. S h u n d a y b o 'ls a - d a , 1680 y ild a ja n u b lik la r
o 'rta s id a k elish m o v ch ilik lar va ajra lish lar ro 'y berib, h o k im iy a tn i
Son Si Ryol (1607-1689) b o sh liq g 'a rb lik la r egallad i. O 'z n a v b a tid a .
V I B ob. C h O S O N S U L O L A S I. 2 §. S o 'n g g i C h o s o n
8 3
1683 yili g 'a rb lik la r h a m y ak so n etildi. 1689 yil y an a h o k im iy at-
ga ja n u b lik la r keldi. Son Si Ryol va u n in g ta ra fd o rla ri q atl etildi.
1694 y ild a esa ja n u b lik la r y an a g 'a rb lik la r b ila n alm a sh d i va hoki-
m iy atg a g o h " q a riy a la r", g o h "y o sh la r" b o sh ch ilig id a g i h u k u m a t
keldi. S hu sababli h o k im iy a tg a y an g i h u k u m a tn in g k elish i aksari-
y a th o la tla rd a g 'a la y o n la r va tu rli q atllar b ila n q arsh i o lin g an . Van
Yonjo (1724-1776 yy.) va C honjo (1776-1800 y y .jlarn in g o 'z h u k m -
ro n lik d a v rla rid a p a rtiy a la ra ro k elish m o v ch ilik larn i to 'x ta tish g a
q a ra tilg a n h a ra k a tla ri (b ir-b irla rig a e 'tiro z b ild irish taq iq lan g an ,
h o k im iy a tg a v ak illar tu rli p a rtiy a va v ilo y a tla rd a n tak lif etilgan,
k e lish m o v ch ilik larn in g tash k ilo tch ilari sh afq atsiz jazo la n g an va
b o sh q alar) natijasid a, g arch i m a z k u r h o la t b u tu n la y b a rh a m top-
m a g a n b o 'ls a - d a , b irm u n c h a p asay d i.
K oreya u c h u n y an a b ir siyosiy sin o v - b u Y evropa d u n y o si bi
lan ta n is h u v edi. Xitoy orq ali b ir necha v a q t d a v o m id a elchilar, K o
rey a ta sh q a risid a b o 'lg a n x ristian lik vak o latx o n alari, s h u n in g d e k ,
k em a h a lo k a tid a n jab r k o 'rg a n y e v ro p a lik d e n g iz c h ila r (1628,1653
yillar.) va k o re y sla rn in g o 'z la ri m a m la k a tg a Y evropa y u tu q la rin i
olib k ira b o sh lad ilar. K o rey slar Y evropa xaritasi b ila n tan ish ib , k e
m a la r q atn o v i, Y e vropaning to 'p va m iltiqlari, a stro n o m iy a g a oid
k ito b larn i, soatlar, k u z a tish d u rb in la ri, kato lik m a z h a b ig a oid y a n
gi m a 'lu m o tla rn i o 'rg a n d ila r. Ya sh ir in h o ld a c h e rk o v la r tash k il qi-
linib, u n d a o d d iy aho lig a b a rc h a n in g X udo o ld id a ten g lig i g 'o y asi
ilg ari su rila b o sh lad i. S h u n in g u c h u n m a m la k a t k o n fu tsiy lik m am -
lakati d e b e 'lo n qilinib, b u b o ra d a xorijliklar b ilan a lo q a la r olib
b o rish taq iq lan d i. 1785 y ild a m a m la k a tg a kato lik d in ig a oid ad a b i-
y o tlarn i olib k irish ta q iq la n d i, 1788 y ild a esa u la r m u s o d a ra qilinib,
y oqib y u b o rila b o sh lan d i. K oreys m issio n e rlarig a n is b a ta n qatl va
b a d a rg 'a q ilish k ab i ja z o la r belg ilan d i.
Islo h o tlar z a ru riy a ti ch ju sian lik n in g h ay o tiy sx o lastik ag a oid
m u n o z a ra la rig a sab a b b o 'ld i. " G 'a rb lik " va "Ja n u b lik la r" u z o q
vaq t d a v o m id a a g a r b irin ch i o 'g 'il em as, balki ikkinchi o 'g 'il b o 'lsa
v a n n in g o 'lim i u c h u n u n in g o n asi q an ch a v a q t d a v o m id a m o tam
tu tish i kerak, yoki a g a r o ila d a m o tam b o 'lsa, a m a ld o r elchi q ab u li-
d a ish tiro k e tish d a n b o 'y in to v lash i m u m k in m i d e g a n m asalalar-
d a b a h sla r b o 'ld i.
8 4
VI B o b . C h O S O N S U L O L A S I. 2 §. S o 'n g g i C h o s o n
Do'stlaringiz bilan baham: |
