V. S. Xan Koreya tarixi обязательный экзем пляр

Im jin  u r u sh i 
Li  su lo lasin in g   tash q i  siyosati  -  X itoyning  M in 
sulolasi,  Y aponiya  va  m a n ju rla r  b ilan   b o 'lg an . 
G archi,  ra sm iy  Xitoy b ilan  m u n o sa b a tla r v assallik k o 'rin ish ig a  ega 
b o 'lg a n  b o 'ls a - d a , Xitoy C h o so n n in g  ichki ish la rig a  a ralash m ag an . 
Ikki  m a m la k a t  d o im iy   ra v ish d a   o 'z la rin in g   d o 's to n a   va  ra sm a n  
m u sta q il  m u n o sa b a tla ri ta rz id a  elch ilar va s o v g 'a -s a lo m la r alm as- 
hib  tu rish g a n .  XVI a sr d a v o m id a  C h o so n  h u d u d ig a  d o im iy  ra v ish ­
d a  chjurch jcn lar va y a p o n  q aro q ch ilari h u ju m  qilib tu rg a n la r, lekin 
u la r h a r sa fa r k esk in  q arsh ilik larg a u c h rag an lar.
XVI  a srn in g   8 0 -y illari  o x irlarid a  b o 'lin ib   k e tg a n   Y aponiya  To- 
y o to m i  X ideyosi  to m o n id a n   b irla sh tirilg a n d a n   so 'n g ,  u  o 'z   ol- 
d ig a   X itoyni  bo sib   olishni  m a q sa d   qilib  q o 'y g a n .  X ideyosi  k atta 
arm iy a  y ig 'ib ,  C h o so n   h u k u m a tig a   X ito y d ag i  M in  su lo lasi  b ilan  
b o 'la d ig a n   ja n g   u c h u n   a sk a rla rin i  C h o so n   h u d u d id a n   o 'tk a z ish n i 
va  k o re y sla rn i  b o 'lajak   ja n g d a   y o rd a m   b e rish in i  s o 'ra b   m u ro ja a t 
qilgan.  Seul  esa,  o 'z   n a v b a tid a ,  b u   taklifni  ra d   e tg a n   va  X itoyga 
Y aponiyaning  rejalari  h a q id a   x a b a r  b e rg a n .  1592  y iln in g   m a y id a  
y a p o n la r 200 m in g  q o 'sh in i b ilan  K oreyaga b o stirib  k irg a n  va  Imjin 
u ru s h i (1592-1598) b o sh lan g an . G archi, u ru s h g a c h a  k o 'p la b  d a v la t 
arb o b la ri a rm iy a n i tik lash  to 'g 'ris id a  ta 'k id la s h la rig a  qaram ay,  Ko- 
reya u ru s h g a   ta y y o r em as edi.
Yapon  q o 'sh in larin in g   birinchi  g u ru lii  2  m a y d a   K oreyaning  ja- 
n u b ig a tush irild i. Y aponlarda  o 'q o ta r q u ro lla r b o 'lg an . S hu bois tez 
o ra d a   P u san   sh ah ri  q o 'lg a  kiritildi.  Jid d iy   qarsh ilik k a  u ch ram ag an  
y a p o n la r  S eulga  to m o n   h arak atlan ish g an .  Bu  d a v rd a   Seul  M in  su- 
lolasiga  y o rd a m   so 'ra b   m urojaat  qilgan.  9  iy u n d a   esa  v an  Sonjo  sa- 
roy a'y o n la ri bilan p o y tax tn i tashlab k etgan.  K eson shah rig a  kelgan 
h u k m d o r va u n in g  a'y o n la rin i g 'a z a b la n g a n  o lo m o n  to sh lar va balc- 
hiqli k esa k la r b ilan  qarshi olgan. 12 iy u n d a  y a p o n  q o 'sh in lari jangsiz 
S eulga h a m  kirib kelgan. Tez o ra d a  K eson sh a h ri h a m  bosib olingan.

---

VI  B ob.  C h O S O N   S U L O L A S I.  1  §.  Ilk  C h o s o n
7 7
22  iy u ld a  esa  P xenyan  egallangan.  Van  o 'z in in g  yaqin  o d am lari  bi­
lan ch e g arad ag i kichik shah arch a b o 'lg a n  ly d ju g a y ashiringan.
S aro y   a 'y o n la rin in g   q o chib  k etish i  va  k o re y s  a rm iy a sin in g  
m a g 'lu b iy a tig a   qaram ay,  y a p o n la r  to m o n id a n   bosib  o lin g a n   h n - 
d u d la r d a  h u k u m a t q o 'sh in la ri  q arsh ilik   h a ra k a tla rin i d a v o m  ettir- 
gan.  Q o lav ersa,  b a rc h a   v ilo y a tla rd a   " ly b y o n "   ("A dolat  arm iy asi") 
n o m li  xalq  h a ra k a tla ri y u z a g a   kelgan.
K oreys  q o 'sh in la ri  q u ru q lik d a   m a g 'lu b iy a tg a   u c h ra g a n   b ir 
v a q td a ,  s a rk a rd a   Li  S un  Sin b o sh ch ilig id a g i  k o rey s  floti  d e n g iz d a  
m u v affaq iy atg a  erish g a n .  Seul  m a g 'lu b iy a tg a   u c h ra g a n d a n   so 'n g , 
1592 yil y o z id a   k u ch li z a m b a ra k la r b ila n  q u ro lla n g a n  85 k e m a d a n  
ib o rat  Li  S u n   Sin  b o sh ch ilig id a g i  flo td a  d u n y o d a   b irin ch i  m arta 
" to s h b a q a -k e m a la r"   (" k o b u k so n la r" )  ish latilg a n   b o iib ,  u la rn in g  
b orti  va  y u q o ri  p a lu b a si  o 'q  o 'tm a y d ig a n   q a tla m  b ilan   q o p la n g a n . 
Li  S u n   Sin  o 'z   flo tid an   u n u m li  fo y d alan ib ,  m aso fa v iy   ja n g   takti- 
kasi  (abordaj,  y a 'n i  y o n m a -y o n   jan g   q ilish   tak tik asi  o 'rn ig a jn i 
q o 'lla g a n .  K oreys  artilleriy asi  y a p o n   k em ala rin i  o 'q q a   tu tib   yeng- 
gan.  " T o sh b a q a -k e m a la r" n i y a p o n la r q o 'lg a   tu sh ira  o lm ag an .
B irinchi  y u ris h d a n   so 'n g   o 'tg a n   b ir  n e c h a   k u n   ich id a  k o rey s 
floti  42  ta  d u s h m a n   kem asin i  y o 'q   qilgan,  o ra d a n   b ir  oy  o 'tg ac h , 
2 -y u r is h d a   -   72  ta,  3 -y u r is h d a   (bir  o y d a n   so 'n g )  -   100  d a n   ortiq 
k e m a la r  v a  4 -y u r is h d a   (40  k u n d a n   keyin)  -   100  d a n   o rtiq   y a p o n  
k e m a la ri y o 'q  qilingan.
A y n a n   k o re y sla rn in g   d e n g iz d a   m u v affaq iy ati  q u ru q lik d a g i 
v o q e a la rg a   h a m   ta'sir  qilgan.  G 'a la b a la r  o d a m la rn i  k u ra s h g a   u n - 
d ag a n .  B u n d a n   ta sh q a ri,  su v d a g i  ja n g la r  d a v o m id a   k o re y s  floti 
d e n g iz   y o 'li  o rq a li  ta 'm in o t  b ilan   sh u g 'u lla n u v c h i  y a p o n la rn in g  
tra n s p o rt  k e m a la rin i  y o 'q   q ilg an lig i  b o is  y a p o n la r  o 'z la rin in g   ba- 
zasi va o z iq -o v q a t z a x ira sid a n  uzilib,  o 'ta  q iy in  h o la td a   qolgan.
Y a p o n larn in g   K oreyani  b o sib   olishi  X itoyga  q a ra tilg a n   u ru s h  
u c h u n   p la ts d a rm   v azifasini  b ajarish i  m u m k in lig in i  an g la g a n   M in 
q o 'sh in la ri 1593 yili y a p o n la rg a  q a rsh i jan g g a k irish g an . B irlash g an  
X ito y -k o re y s q o 'sh in la ri  P x en y an n i o z o d  qilgan. Y apon q o 'sh in la ri 
S eulga ch e k in ish g a n , lekin  u n i h a m  tez o ra d a   to p sh irib ,  k o re y s a r­
m iy asi  va  ly b y o n   o try a d i  ta 'q ib id a   ja n u b g a   ch e k in ish g a n .  Biroq 
Xitoy arm iy a si sa rk a rd a si Li J u -s u n  h u ju m n i d a v o m  e ttirish n i ista- 
m ay   s u lh   tu z g a n .  Bu  d a v rd a   esa  y a p o n la r  ja n u b d a   m u sta h k a m la -

---

7 8
V I  B o b .  C h O S O N   S U L O L A S I.  1  §.  Ilk  C h o s o n
nib  o lish g an .  G archi,  y a p o n   q o 'sh in la ri  K oreya  h u d u d id a n   b u tk u l 
chiqib  k e tm a g a n  b o 'ls a - d a , Xitoy arm iy a si  m a m la k a tn i ta rk  etgan.
T inchlik  su lh i  tu z ilg a n ig a   qaram ay,  y a p o n la r  ja n u b d a   h arb iy  
h a ra k a tla rn i to 'x ta tm a g a n   va  q a ttiq  ja n g la rd a n   s o 'n g   C hinju  sh ah - 
rini bo sib  olgan.  X ito y -y ap o n   m u z o k a ra la ri 4 yilga  ch o 'zilg an .
1596 yilga kelib  y a p o n   q o 'sh in i K oreyani  ta rk  etg an .  B iroq  1597 
y iln in g   b a h o rid a   140  m in g lik   y a p o n   q o 'sh in i  K o rey ag a  yan a  b o s­
tirib  kirg an .  Y aponlar  d e n g iz d a g i  av v a lg i  m a g 'lu b iy a tn i  h iso b g a 
o lg a n   h o ld a   m etall  q o p la m a la r  b ilan   y asa lg a n   k atta  k e m a la rd a  
ja n g  qilg an lar. U la r  Li  S un  S in d a n   q u tu lis h   m a q s a d id a   o 'z la rin in g  
ay g 'o q ch isi  Yosir  k o 'm a g id a   k o rey s  sh ta b id a   y a p o n   flo tin in g  joy- 
lash g an   o 'rn i  h a q id a   y o lg 'o n   m a 'lu m o tn i  ta rq a tg a n .  Li  S u n   Sin 
y a p o n   flotini  y o 'q   qilish  h a q id a   b u y ru q   o lg a n d a n   so 'n g ,  p istirm a  
u y u s h tirg a n   y a p o n la rn in g   h iy lasin i  tu s h u n g a n   va  b u y ru q n i  ba- 
ja rish d a n   b o sh   to rtg a n .  A ynan  b u y ru q n i  b a ja rish d a n   b o 'y in   tov- 
lag an i  u c h u n   u   o 'lim   jazosiga  h u k m   q ilin g an .  L yekin  m a sh h u r 
q o 'm o n d o n n in g  h im o y asi  u c h u n   q ilin g a n   k o 'p la b   m u ro ja a tla r n a- 
tijasida  a v f etilib,  o d d iy  a sk a rg a  ay lan tirilg an .
K oreys flotini Von G y u n  b o sh q arg an , u n g a  Li S un S in n in g  sh u h - 
rati  tin ch lik   b e rm a g a n lig i  bois  h a m   u   m a s h h u r  q o 'm o n d o n n i  la- 
v o z im id a n   ch e tla tish g a  k o 'm a k la sh ib   y u b o rg a n .  A ynan  a y g 'o q c h i 
Yosir  y an a  b ir  b o ra   d u s h m a n   k e m a la rin in g   k a tta   k ec h u v n i  su zib  
o 'tg a n lig i  b o ra sid a   y o lg 'o n   m a 'lu m o tn i  ta rq a tg a n .  Li  S un  S in d a n  
farqli  ra v ish d a   y an g i  b osh  q o 'm o n d o n   b u   tu z o q q a   ilin g an   va  k o ­
reys  floti  tu z o q q a   tu sh ib ,  k atta  y o 'q o tish la rg a   u c h ra g a n .  S h u n d a n  
k ey in g in a  Li  S un  Sin  avvalgi  lav o zim ig a  tik la n g an ,  lekin  u n in g  
q a ra m o g 'id a  atig a  12 ta k em a va 100 ga y a q in  m a tro sla r q o lg a n  edi. 
Yangi k e m a la r va u la rg a  ekipajni ta y y o rla sh  m a 'lu m  v a q t talab  qil­
gan .  1597 yil  15 o k ty a b rd a  Li S un Sin b o sh ch ilig id a g i ja n g d a   d u sh - 
m a n n in g  330  ta k em asi b o 'lish ig a   q a ra m a y  u  g 'a la b a   q o zo n g a n .
K oreys  h u k u m a ti  avvalgi  q u ru q lik d a g i  m u v affaq iy atsizlik la r- 
d a n   o 'z ig a   xulosa  ch iq arg an .  Y apon  arm iy a si  b u   gal  yaxshi  tay- 
y o rla n g a n   k o rey s  va  Xitoy  q o 'sh in la ri  (X itoyning  M in  im p eriy asi 
140  m in g   a sk a r  va  flot  y u b o rg a n jn i  y e n g a   o lm ag an .  A y n an   u la r 
d u s h m a n n i  ja n u b g a   su rib   ch iq arg an .  1598  yil  s e n ty a b rid a   Toyoto- 
mi  X ideyosi v afo t eta d i.  N atijad a y a p o n   q o 'sh in la ri  K oreyani  tark  
eta  b o sh lag an .  Ikki  to m o n   o 'rta s id a g i  to 'q n a s h u v n in g  oxirgi  n u q -

---

7 9
tasi  N o ry a n jin   b u x ta sid a   b o 'lg a n ,  b u   y e rd a  K o rey s-X ito y   floti  500 
k e m a d a n   ib o ra t  y a p o n   flotiliyasini  b u tk u l  m a g 'lu b   etg an .  Lekin 
a y n a n   s h u   ja n g d a   Li  S u n   Sin  h a m   v afot  etg an .  D u sh m a n   tara flar 
o 'rta s id a  o 'z a ro  su lh  tu z ilg a n . Y aponlar b u tk u l K oreyani ta rk  etishi 
b ilan  yetti yillik  Im jin jan g i y a k u n ig a  yetgan.