|
T a b a q a la n ish tiz im i
C h o so n n i b o s h q a rg a n la r su lo la v iy oq-
su y a k la rd a n ib o ra t b o 'lg a n y an b a n la r-
d a n tash k il to p g a n b o 'lib , u la r fu q a ro v iy va h a rb iy z o d a g o n la rg a
b o 'lin g a n . Y anbanlar lav o zim u c h u n d a v la t im tih o n i to p sh irish g a n .
U n c h a k o 'p b o 'lm a g a n y u q o ri m a rta b a lila r a v lo d ig in a "a jd o d la rg a
x izm ati" yoki " e z g u x iz m a tla ri" u c h u n im tih o n siz lav o zim g a ega
b o 'lish i m u m k in b o 'lg a n . F u q a ro lik lav o zim lari u c h u n im tih o n g a
fa q a tg in a y a n b a n la r oilasiga m a n su b k ish ila rg in a (b u k o n fu tsiy lik
d av latc h ilig i m e 'y o rla rig a zid b o 'lg a n , lek in XVI a s r d a n b o sh lab
7 0
V I B ob. C H O S O N S U L O L A S I. 1 §. Ilk C h o s o n
a n 'a n a ta rz id a y ozila b o sh lag an ) q o 'y ilg a n b o 'lsa, h a rb iy a m a lla r
u c h u n o 'r ta ta b aq a g a m a n su b va v ilo y a tla rd a n k e lg a n k ish ila r
q o 'y ilg an . Y anbanlar d arajasig a k o 'r a fa rq lan g an . U lar b a rc h a m aj-
b u riy a tla rd a n o z o d q ilin g a n . Y anbanlar o 'z a ro ichki n ik o h n i q a y d
e tish orq ali y o p iq ta b a q a g a ay lan g a n .
D a v la t lav o zim lari c h e g a ra la n g a n b ir d a v r d a y a n b a n la r taba-
q asin in g o 'sish i h u k u m a tn i u la rg a n is b a ta n q a to r c h e k lo v la r joriy
q ilish g a m a jb u r qildi. B irinchidan, ik k in ch i n ik o h d a n y o k i y a n b a n
b o 'lm a g a n o n a d a n tu g 'ilg a n fa rz a n d a m a ld o r b o 'la o lm ag an , yoki
v ilo y atla rd ag i y u q o ri lav o zim larg a ta y in la n m a g a n . Ik k in ch id a n ,
y e r va oylik m ao sh siz, lekin y a n b a n sta tu sin i saq lab q o lu v ch i q a to r
sox ta lav o zim lar joriy etilgan.
Y anbanlardan keyingi ta b a q a d a d a chuninlar ("o 'rta k ish ila r") -
tabiblar, tarjim onlar, hattotlar, hisobchilar, h u q u q sh u n o sla r, ras-
som lar, m unajjim lar, geom antlar, b o sh q a m u tax assislar va kichik
am ald o rla r tu rg an . U lar h u d d i y a n b a n la r kabi jism oniy va m e h n a t
m ajb u riy atlarid an o zo d qilingan. K o'pincha, u la r y a n b a n la m in g asir
ay o llard an tu g 'ilg a n fa rza n d la ri bo'lib, b u d araja u la rn in g xizm at
sohasid ag i y u q o ri m arta b asi b o 'lg an . C h u n in la rg a su lo lav iy kichik
a m a ld o rla r (sori, xyanri, txogvan) - d ev o n x o n a x o d im lari h a m kirgan.
U lar h a m m e h n a t va jism oniy m a jb u riy atlard a n o zo d qilingan.
K eyingi o 'r in d a soliq to 'lo v c h ila r tu rg a n . Bu q a tla m saninlar
(" o d d iy o d a m la r" ) yoki yaninlar (" e rk in o d a m la r" ) d e b n o m la n -
gan . U la r e rk in d e h q o n la r, h u n a r m a n d va s a v d o g a rla rd a n tashkil
to p g a n . Bu q a tla m n in g y u q o risid a b a d a v la t d e h q o n la r yoki xallyan
("b ek o rch i o d d iy o d a m la r" ) tu rg a n b o 'lib , u la r o 'z la rin i y a n b a n
lar d eb a ta sh g a n . U n d a n q u y id a sinyan yokchxon - k o n va d a v la tg a
q arash li u sta x o n a la r ishchilari, d a ra x t k esu v ch ilar, baliqchilar, tu z
ta y y o rlo v c h ila r kirg an . K eyingi o 'rin la r d a q a ra m d e h q o n -n o b ila r
va "jirkanch k asb e g a la ri" q assoblar, m o 'y n a d o 'z la r, k o 'c h a artist-
lari, q o m la r va xoninlar ("q ab ih o d a m la r" ) k irg an . A holi o ra sid a
so liq to 'lo v c h ila r va h a rb iy m a jb u riy a tg a a lo q a d o r k ish ila rn in g so-
n in i o sh irish m a q sa d id a h u k u m a t d o im iy ra v is h d a n o b ila r so n in i
k am ay tirib , u la m i d a v la tg a q arash li d e h q o n la rg a a y lan tirg a n .
Soliq to 'la s h d a n b o 'y in to v la g a n la rn i ro 'y x a td a n c h iq a rish m a q
s a d id a z a m o n a v iy p a s p o rtla r k o 'rin is h id a g i m a x su s tax tac h a joriy
etilgan.
VI B ob. C h O S O N S U L O L A S I. 1 §. Ilk C h o s o n
7 1
Do'stlaringiz bilan baham: |
