V. S. Xan Koreya tarixi обязательный экзем пляр

XIV  a sr n in g  ik k in c h i 
Van  K o n m in   b irm u n c h a   su stla sh ib
ya rm id a  K oryo 
q o lg an  d a v la tc h ilik  b o s h q a ru v in i  kuc-
h a y tirish   va  y irik   a m a ld o rla r  h a m d a  
y er  e g a la ri  h o k im iy a tin i  ch ek lash   m a q s a d id a   q a to r  islo h o tlarn i 
am a lg a   o sh irad i.  A y n a n   m a z k u r  islo h o tla rn in g   ta sh a b b u sk o ri  va 
am a lg a   o sh iru v c h isi  b u d d a v iy   ro h ib   S in d o n   (p a stk i  ta b a q a d a n  
ch iq q an )  b o 'lib ,  u  b irin ch i v a z ir etib   ta y in la n g a n .
1366  yili  S in d o n   m a x su s  b o sh q a rm a   tu z g a n ,  u n in g   fao liy atig a

---

V  B o b .  K O R Y O  D A V L A T I
6 3
n o q o n u n iy  e g a lla n g a n  y e rla rn i q a y ta rish  kirg an . Bu esa, o 'z  n a v b a ­
tid a ,  y e r e g a la ri  soni  k o 'p a y ish ig a   va  q ish lo q  xo'jaligi  riv ojlanishi- 
g a h a m d a   m a m la k a t  x az in a sig a  tu s h a d ig a n   tu s h u m la rn in g   o sh is­
h ig a  sabab b o 'la d i. M a z k u r b o sh q a rm a   faoliyati n atijasid a y irik  yer 
e g a la rin in g  m a 'lu m   qism   y erla ri  to rtib   o lin ad i,  b a 'z i  n o b ila r o zo d - 
likka  chiq ad i.  A lbatta,  S in d o n n in g   islohotchilik  faoliyati  "k u ch li 
x o n a d o n la r" g a  z a ra r y e tk a z a rd i. U lar h u k m d o rg a  S in d o n n i n o h a q  
ayblab,  1371  y ild a  u n i la v o z im id a n  ch e tla tib   s u rg u n  q ilish g a h a m ­
d a   k e y in ro q   o 'ld iris h g a   m u y a ssa r  b o 'lish a d i.  1374  yilga  kelib  esa 
K o n m in n in g  o 'z i h a m  o 'ld irila d i.
H o k im iy a tn i  y irik   y e r  eg a la ri  -   Li  G y o n   M i,  Yom  X inban,  Li 
In  Im la rd a n   ib o ra t  b o 'lg a n   "L im a  -   Yom a  to 'd a s i"   eg a lla d i.  U lar 
S in d o n   islo h o tlarin i b e k o r qildi, y irik  y e r e g a la rid a n   to rtib   o lin g an  
y e rla r  va  n o b ila rn i  eg a la rig a   q a y ta rd i,  p o ra   ev azig a  d a v la t  lavo- 
z im la rin i so ta b o sh lad i.  S oliqlar m iq d o rin in g  osh ish i a h o lin in g  ya- 
n a d a   q a sh sh o q la sh ish ig a   olib  keldi.  B un d a y   v aziy at  esa,  o 'z   n a v ­
b a tid a ,  xalq g 'a la y o n la rig a , ju m la d a n ,  1376 yili C h ech ju d o  o ro lid a, 
1382 y ild a   K y onsan  p ro v in siy a sid a   va  1383  y il  M yonju  u y e z d id a , 
k ey in ro q  b o sh q a   u y e z d la rd a   h a m  q o 'z g 'o lo n la rg a  sab a b  b o 'ld i.
Q o n u n la r  b u z ilish in i  к о 'rib  tu rg a n   b a 'z i  z o d a g o n la r  va  a m a l­
d o rla r  Lim a  -   Yom a  to 'd a s ig a   q a rsh i  " islo h o tla r  p a rtiy a si" g a   bir- 
lash d ilar.  Bu  p a rtiy a g a   "q iz ilb o sh lila r"   va  y u a n la rg a   q a rsh i  ku- 
ra s h g a n  tan iq li sa rk a rd a  Li Son G e y etak c h ilik  qildi. U la r v an  Singa 
q o n u n  b u zilish i, d e h q o n  n a d e lla r  y erla rin i to rtib  o linishi, iq tiso d i- 
y o tn in g   ta n a z z u lg a   y u z   tu tish i,  x alq n in g   q ash sh o q la sh ish ig a   oid 
q a to r ta la b n o m a la r ta q d im  q ilish d i.U lar h o k im iy a tn i  m u s ta h k a m ­
lash,  y erg a b o 'lg a n  d a v la t m u lk c h ilig in i  v a n o q o n u n iy  y erg a ega- 
lik  qilishni  ch ek lash   y o 'lin i  tav siy a  e tish d ish d i.  B u n d a n   tash q ari, 
u la r m o 'g 'illa r va y u a n la r ta ra fd o rla rig a   q arsh i b o 'lib , M in  su lo lasi 
b ila n  alo q asin i u z g a n  Lim a -  Y om an in g  y u a n  ta ra fd o rla ri g u ru h ig a  
q a rsh i  chiqdilar.
1388  yili  L im a  -   Yoma  g u ru h i  a g 'd a rib   ta sh la n d i.  Taniqli  sa r­
k a r d a   C h x v e  Yon b irin ch i  v a z ir b o 'ld i.  L im a -  Yoma  g u ru h i  va  bu 
g u r u h   q a ra sh la rin i  isloh  q ilish   Li  Son  G e  g u ru h i  q a ra sh la ri  b ila n  
h a m o h a n g   ed i.  Biroq,  u la r  ta sh q i  siy o sat  m a sa la sid a   tu rli  q a ra sh - 
la rg a  ega  edilar.
M in 
su lo lasi 
h u k m d o rla ri 
a g 'd a rilg a n  
Y uan 
su lo lasin i 
m e ro sx o 'rla r  d eb   h iso b la sh a r  edi.  S hu  bois  u la r  K o ry o d a n   kat-

---

6 4
V   B ob.  K O R Y O   D A V L A T I
ta  m iq d o rd a   o 'lp o n   sifatid a  K oreya  y erla rin i  ta la b   qiladilar.  M in 
o try a d la ri A m n o k k a n  d a ry o si  h a v z a sid a g i  K o ry o n in g  ch e g a ra   h u ­
d u d la rin i  eg allay d i.  Li  Son  G e  g u ru h i  u s h b u   m o jaro n i  d ip lo m a - 
tik  y o 'l b ila n  y ec h ish g a h a ra k a t qilg an .  C hxve Yon  esa  h a rb iy   y o 'l 
b ilan  javob  q a y ta rish   ta ra fd o ri  edi.  1388  y iln in g   b a h o rid a   C hxve 
Yon L y ao d u n  o ro lig a Li Son G e va C h o  M in Su b o sh c h ilig id a g i ikki 
k o rp u sn i  y u b o ra d i.  Lekin  Li  Son  G e  b irin ch i  v az irg a  q a rsh i  a rm i­
y an i  tik la sh g a  h a ra k a t  q ild i  va  o 'z in in g   to m o n ig a  C ho  M in  S unni 
ch a q ird i.  Q o 'z g 'o lo n c h ila rn i  arm iy a  p o y ta x tg a   q a y ta rg a n .  C hxve 
Yon  a g 'd a rild i  va  s u rg u n g a   y u b o rild i.  Van  Sin h a m   h o k im iy a td a n  
chetlatilib, u n in g  o 'rn ig a  v o y ag a y e tm a g a n  o 'g 'li S inchxon o 'tirg a n . 
L ekin  u n in g   d a v rid a   Li  Son  G e  o 'z in i  re g e n t  d eb   e 'lo n   qildi.  C ho 
M in Su b irin ch i v a z ir lav o zim in i egalladi.
Li Son G e v an Sin d a v rid a  am a lg a  o sh irilish i lo zim  b o 'lg a n  islo­
h o tla rn i  d a v o m   e ttird i ettirad i.  U sh b u   islo h o tla rn in g  aso siy   p u n k - 
ti  -   y e rg a   d a v la t  h u k m ro n lig i  o 'rn a tilish i  b o 'lg a n .  B iroq  D a v lat 
keng ash i,  sh u   ju m la d a n .  C h o n   M in  Son  h a m   b o sh la n g a n   islohot- 
larga  q arsh i  b o 'lg a n .  Li  Son  G e b o sh c h ilig id a g i g u r u h  a 'z o la rin in g  
ta z y iq ig a   qaram ay,  u n in g   b a 'z i  p u n k tla ri  q a b u l  q ilin g an .  Lekin, 
islo h o tlarg a  q arsh i  b o 'lg a n la r  Li  Son  G ega  q a rsh i  su iq a sd   u y u s h ­
tirish g an .  Biroq, b u   fitna  fosh  q ilin g a n  va  1389 yil n o y a b rd a   Li Son 
G e  v an   S inchxon  la v o z im id a n   o z o d   etilib,  h o k im iy a tg a  G o n   -  
K o n y a n  (1389-1392 yy.) keldi.  D a v lat h o k im iy a tid a n  k e tg a n  v a n la r 
Sin  va  S in ch x o n lar  s u rg u n g a   jo 'n a tilg a n ,  q o 'm o n d o n   C h x v e  Yon 
va b o sh q a  k o 'p la b  m u x o lifatch ilar  q a tl e t i l a d i .
Islo h o tlarn i am a lg a  o sh irish  y o 'lid a  b a rc h a  u n u m d o r  y e rla r q ay ­
ta  ro 'y x a tg a   olin ad i,  im tiy o zli  y e rla rg a   oid   h u jjatla r  yoqib  y u b o ri­
ladi, y erla r d a v la t m u lk ig a  a y la n tir ila d i. A m a ld o rla r faq at p o y ta x t 
v ilo y at K yongi d o ira sid a g in a   n a d e lla rn i o lish la ri m u m k in  b o 'lg a n . 
R e n ta -so liq   tizim in i  yozib  b o rish   y o 'lg a   q o 'y ila d i.  K atta  y erla rg a 
eg a b o 'lg a n   b u d d a v iy   ib o d a tx o n a la r ta n q id   q ilinadi.
A m alg a  o sh irila y o tg a n   islo h o tlar  eski  z o d a g o n la r  va  y irik   y er 
e g a la rin in g   h u q u q i  va  b o y lig ig a  z a ra r  y etk az d i.  A y n an   u la rn in g  
e 'tiro z la rig a  k o 'ra , v an K on y an  k im n id ir ta n q id  qilib, a rz n o m a  yo za 
o lm a g a n   va  islo h o tc h ila r  o ra sid a   h a m   k elish m o v ch ilik lar  p a y d o  
b o 'lg a n .  1392  yil  Li  Son  G e  Van  K o n y an n i  h o k im iy a td a n   ch etlatib  
o 'z i  tax tg a  o 'tirg a n   .  A y n an   u  sh u   z a y ld a   y a n g i  Li  su lo lasig a  asos 
so ld i  va b u  su lo la v ak illari  K oreyani 500 y ild a n   o rtiq   b o sh q a rg a n .

---

V   B ob.  K O R Y O  D A V L A T I
6 5