V. S. Xan Koreya tarixi обязательный экзем пляр

M o 'g 'illa r b o s q in i 
1211  yili  S him oliy  X itoyga  C h in g izx o n  
b o sh ch ilig id a g i  m o 'g 'illa r  b o stirib   kira- 
di.  M o 'g 'illa r  m a z k u r  h u d u d la rn i  bo sib   o lg a n d a n   so 'n g ,  u la rn in g  
sh a rq iy  y e rla rid a  u la rg a  b o 'y  su n u v c h i D u n c h je n  n o m li q o 'g 'irc h o q  
d a v la t tash k il q ilindi. O 'z  n a v b a tid a , b u  y er d a  b o 'lg a n  Lyao va  Szin 
d a v la tla ri  tu g a tild i.  K id an lar  o 'z la rin in g  y e rla rid a n  h a y d a b   chiqa- 
rildi.  1216 y ild a  y u z  m in g la b  k id a n la r A m n o k k a n  d a ry o s id a n  o 'tib , 
K oryo h u d u d ig a  kirib keldi, lekin u la r te z d a   K oryo arm iy a si to m o ­
n id a n   q u v ild i.  B iroq  u la r  1217 yili  y an a h u ju m   qilib,  p o y tax tg ac h a 
yetib  b o ra d i,  lek in   y a n a   b ir  b o r  m a m la k a td a n   q u v ib   ch iq arila d i. 
1218 yili b a h o rid a  k id a n la r y an a m u s ta h k a m la n ish g a  h a ra k a t qildi, 
lek in   te z d a   b o 'lib   ta sh la n a d i.  A ynan  m a z k u r  a rm iy a n in g   q o ld iq - 
lari  K a n d o n   qal'asig a  jo y lash g an .  Biroq,  u s h b u   yil  o x irid a  q al'a g a 
10  m in g   m o 'g 'illa r  va  20  m in g   ju n g 'o rla r  b o stirib   keladi.  1209  yil 
b o sh id a   q a l'a d a  y o n g 'in  so d ir b o 'lg a n  va yirik z o d a g o n la r 50  m ing 
k id a n  a sirla r b ila n  b irg a  m o 'g 'illa r q o 'lig a  o 'ta d i. M o 'g 'illa r v an sa- 
ro y ig a ikki  m a m la k a t o 'rta s id a g i  " d o 'stlik  m u n o sa b a tla ri"  h a q id a - 
gi  tin ch lik   su lh in i  tav siy a  q ilgan.  L ekin  b u   s u lh g a   k o 'ra ,  K oryoga 
v assallik   m a q o m i  b erilg an .  K oreya  d a v la ti  m o 'y n a ,  ip a k   h a m d a  
g a z la m a la r ,  q o g 'o z , siy o h  va b o sh q a  m a h su lo tla r orq ali k a tta   m iq- 
d o rd a  o 'lp o n  to 'la sh g a   m ajb u r b o 'lg an .
M o 'g 'illa rg a   o 'lp o n   to 'la s h   u c h u n   d e h q o n la rg a   q o 'sh irn c h a   so ­
liq la r joriy  etildi.  Bu  esa  d e h q o n la r  g 'a la y o n la ri  (1217,  1219  yy.)ga

---

5 8
V  B o b .  K O R Y O  D A V L A T I
sab a b  b o 'ld i.  Q olaversa,  b u   v a q td a   ch e g ara  h u d u d la r d a   sep a ratis- 
tik h a ra k a tla r so d ir bo 'ld i.
1225 yili  m o 'g 'il elchisi va u n in g  m u lo z im la ri o 'lp o n  y ig 'ib  qay- 
ta y o tg a n  v a q td a  A m n o k k a n  d a ry o si b o 'y id a  o 'ld irila d i. G archi, k o ­
reys h u k u m a ti bu  ish la rd a  k id a n la r va m o 'g 'illa rn in g  o 'z la rin i ayb- 
d o r d e b  h iso b la sh la rig a  q a rm a sd a n ,  K oryo b ilan  m o 'g 'illa r o ra sid a 
ra sm iy  a lo q a la r  to 'x ta tila d i.  Lekin  m o 'g 'illa r b u   h o la tg a   b ird a n ig a  
javob q ay tarib ,  g 'a rb  y o 'n a lish id a  y u rish  q ilm a d i.  1231  yili U g e d ey  
xo n   X itoyga  h u ju m   q ilg an   v a q td a   S aritoy  b o sh c h ilig id a g i  m o 'g 'il 
q o 'sh in la rin in g  b ir q ism i  K oryo h u d u d ig a  b o stirib   kird i.  Ikk ala  to- 
m o n   o 'r ta s id a   ja n g la r  b o 'lg a n ,  lek in   aso siy   ja n g   A n b u k   q al'a sid a 
b o 'lg a n   . Bu ja n g d a   K oryo arm iy a si y en g ilg an .  1232 yili  K oryo  k at­
ta  m iq d o rd a   o 'lp o n   to 'la sh   va  M o 'g 'ilisto n g a   2  m in g ta   a slz o d a   oi- 
la la rid a n  o 'g 'il-q iz la rn i y u b o rish  sh a rti b ila n  tin ch lik  su lh in i tu z d i. 
S h u n d a n  k e y in g in a  m o 'g 'illa r m a m la k a td a  o 'z la rin in g  70 ta n o ib in i 
q o ld irib , chiqib k etad i.  M o 'g 'illa r m a m la k a tn i ta rk  e tg a n d a n   so 'n g  
C hxve  C h x u n x o n n in g   o 'g 'li  C hxve  U   (1219-1249  yy.)  m o 'g 'illa rg a  
q a rsh i  m ajlis  ch a q ird i.  M a m la k a td a g i  b a rc h a   m o 'g 'il  n o ib lari 
o 'ld irild i.  M od o m ik i,  m o 'g 'illa r b ilan   q u ru q lik d a  jan g   q ilish   q iyin 
edi.  S h u   b o is  m a m la k a t  p o y tax ti  (van  saroyi,  d a v la t  ta sh k ilo tla ri, 
K egyon  a h o lisin in g  b ir qism i  v a  z o d a g o n la r)  m o 'g 'il  o tliq lari  b o ra 
o lm a y d ig a n   K a n x v an d o   oroligi k o 'c h irilg a n .
1232  yili  S aritoy  b o sh ch ilig id a g i  m o 'g 'illa r  q ay tib   kelish g an . 
U la r  K egyonni  q a m a l  q ilgan,  lekin  u n i  b u tu n la y   bosib  ola  bilm a- 
gan. S h u n in g d e k , u la r y an a C h x o in so n  q al'asi (bu qal'a h im o y asig a 
ro h ib   K im   Y unxu  ra h b a rlik   q ilg an )n i  h a m   eg allay   olm ad i.  A ynan 
b u   q al'a g a  q ilin g a n   h u ju m   v a q tid a   S aritoy  o 'ld irilg a n .  M o 'g 'illa r 
y u rtig a   q u ru q   q o 'l  b ila n   q ay tib   k etish g an .  L ekin  1236  yili  T angu 
b o sh ch ilig id a g i  m o 'g 'il  q o 'sh in la ri  K oryoga  y an a  b o stirib   k irg an . 
U lar  ikki  yil  m a m la k a tn i  talag a n .  1239  y ild a   y an g i  su lh   sh a rtn o - 
m asi  tu z ilg a n   b o 'lib ,  b u   s h a rtn o m a g a   k o 'ra ,  m o 'g 'illa r  m a m la k a t 
p o y tax tin i  K egyonga  q a y ta   k o 'c h irish   va  K oryo  v an i  o 'g 'lin i  asir 
ta rz id a  M o 'g 'ilisto n g a   y u b o rish n i  talab   q ilgan.  S h a rtn o m a g a   ro zi- 
likni o lg a n d a n  so 'n g g in a  m o 'g 'il arm iy a sin in g  k a tta  qism i  K oryoni 
ta rk  etd i. A m m o  p o y ta x t  va  b a rc h a  saro y   m u lo z im la ri K a n x v an d o  
o ro lid a   qoldi,  v an  o 'g 'li  o 'rn ig a   u n in g   u z o q   q a rin d o sh i  m o 'g 'illa r 
h u z u rig a  y u b o rild i.
1247  yili  A m u g 'o n   b o sh c h ilig id a   m o 'g 'illa r  y an a  K o ryoga  bos-

---

V   B ob.  K O R Y O  D A V L A T I
5 9
tirib  kird i,  lek in   b a rc h a   y e rla rd a   m ah alliy   a h o lin in g   q arsh ilig ig a 
u c h ra d i.  1251  y ild a   M u n k e  xon  C h x v en in g   o 'g 'li  K oryo  h u k m d o - 
ri  C h x v e  X anga  y an a  K oryo  vassalligini  q a b u l  q ilish  sh a rti  b ilan  
y a n g i  su lh n i  tak lif  qilgan.  Bu  su lh   b itim i  n o m ig a g in a   q a b u l  q ilin ­
g an   b o 'lib ,  a m a ld a   u n in g   b iro rta   sh a rti b ajarilm ad i.  Lekin  b u   gal 
m o 'g 'illa r  m a m la k a tn i  ta rk   e tm a d i.  B iroq  u la r  m a h a lliy   a h o lin in g  
jid d iy   q arsh ilig ig a  u c h ra d i.  M av ju d   k u c h la r  b ila n   K oryoni  bosib 
o lo lm a g a n  M u n k e 1253 yil 2 ta arm iy a (Yegu  b o sh ch ilig id a g i yangi 
sa rk a rd a )n i  tash lad i.  U lar y an a u m u m iy  q arsh ilik larg a d u c h  keld i- 
lar.  U la r  q ariy b   ikki  o y d a n   o sh iq   m u d d a t  C h x u n ju   o rolini  q am al 
qildi,  a y n a n   qal'a  h im o y a sig a   ru h o n iy   Kim   Y unxu  ra h b a rlik   qildi. 
Q al'a  h im o y a c h ila rin in g   b arch asi  ta b a q a sid a n   q a t'i  n azar,  ten g  
b o 'lish i  u c h u n   n o b ig a   tegishli  h u jja tla m i  yoqib  y u b o rish d i.  Q al'a 
h im o y a sid a   m o 'g 'illa r  k o 'p la b   ask a rlarin i  y o 'q o tib ,  ch e k in ish d i. 
1254 yili m o 'g 'il q o 'sh in la rin i s a rk a rd a  C h a la d o y  b o sh q a rg a n  v a q t­
d a  h a rb iy  h a ra k a tla r  K o ry o n in g  ja n u b iy  v ilo y atlarig a  k o 'c h g an .
M o 'g 'illa rg a   q arsh i  k u ra sh   y illa rid a  K oryo  d a v la tid a ,  asosan, 
ikki  p artiya:  q arsh ilik   k o 'rsa tish   va  taslim chilik  p artiy a si  b o 'lg an . 
1258  yild ag i  d a v la t  to 'n ta rish i  natijasid a  C hxve  ly,  m ero sx o 'ri  va 
akasi  C hxve  X an  o 'ld irild i.  H o k im iy atg a  Kim   Injun  (vanga  yan a 
q o 'g 'irc h o q   b o 'lg an )  b o sh ch ilig id ag i  saro y   a'y o n la ri  g u ru h i  keldi, 
a m m o   u la r  m o 'g 'illa rg a   q arsh ilik   k o 'rsa tish n i  x o h lash m ad i.  1259 
y iln in g  b a h o rid a  tax t vorisi y an g i m o 'g 'il xoni X ubilay h u z u rig a  b o ­
ra d i va u  y e rd a  K oryoning vassalligiga oid  su lh n i im zo lay d i. A ynan 
b u   d a v rd a   v an Kojon  vafot e tg a n   va  sh a h z o d a   qaytib  keladi,  yangi 
v a n  Vojon (1259-1274 yy.) b o 'la d i.  U  m o 'g 'illa rg a  b o 'y su n g a n .
Van  V ojonning ju r'a tsiz lig ig a   q a ra m a sd a n ,  m o 'g 'il bo sq in ch ila- 
rig a  q arsh i  h a ra k a tla r  to 'x ta m a d i.  Bu  o 'r in d a   v an   C hxve  d a v rid a  
K a n x v ad o   o ro lid a   b o sh la n g a n   "U ch   a lo h id a   k o rp u s"   ("Sam belc- 
h xo")  q o 'z g 'o lo n in i  ta 'k id la b   o 'tis h   joiz.  1270  yili  m o 'g 'illa r  u s h ­
b u   q ism la rn i  ta rq a tib  y u b o rish n i  talab   qilgan,  lekin h u k u m a t b u n i 
am alg a  o sh irish g a  h a ra k a t  q ilg an   v a q td a   S am belchxolar  o try ad i 
h a rb iy  s a rk a rd a   Pe J u n  Son va  N o  Yen Xilar b o sh ch ilig id a a sk a rla r 
b u y ru q q a   am al  q ilish d a n  b o sh   to rtg a n   va  C h in d o   (C holla  p ro v in ­
siyasi)  o ro lig i su zib   b o rish g a n .  A y n an  b u   o ro ld a n   q u ru q lik d a   h u - 
ju m la rn i u y u sh tirish g a n . H u k u m a t q o 'sh in la rin in g  m o 'g 'illa r b ilan  
b irg a  b ir n ec h a m a rta   q o 'z g 'o lo n c h ila rn i ta slim  qilish g a  q a ra tilg a n  
h a ra k a tla ri m u v affaq iy atsiz y ak u n lan g a n .

---

6 0
V   B ob.  K O R Y O  D A V L A T I
K eyingi  yillar  d a v o m id a   q o 'z g 'o lo n c h ila r  q u ru q lik k a   k o 'p la b  
m u vaffaqiyatli  h u ju m la r  qilishni  d a v o m   ettirg an ,  Sam belchxolar- 
n in g   y u rish la ri  q a to r  h u d u d la m in g   m o 'g 'illa rg a   q a rsh i  chiqishiga 
sabab b o 'lg an . Biroq m o 'g 'illa r va h u k u m a tn in g  b irla sh g a n  q o 'sh in i 
o x ir-o q ib a t  C h in d o   o ro lid ag i  q o 'z g 'o lo n c h ila rn i  m a g 'lu b   qildi. 
O m o n  q o lg an  S am b elch x o lam in g  b a 'z i  q ism lari C h ech ju d o  oroliga 
suzib  b o rd i  va  q a to r o ro llam i bo sib  olib q u ru q lik d a  h u ju m la rn i d a ­
v o m  ettird i. Biroq, 1273 y iln in g  b a h o rid a  h u k u m a t va m o 'g 'illa rn in g  
b irla sh g a n  q o 'sh in la ri 160 ta k e m a d a  o ro lg a kelib tu sh d i. Ikki to m o n  
o ra sid a b o 'lib  o 'tg a n  ja n g la rd a  k o 'p la b  q o 'z g 'o lo n c h ila r o 'ld irild i va 
sh u  tariq a S am belchxo q o 'z g 'o lo n i y ak u n lan d i.