V. S. Xan Koreya tarixi обязательный экзем пляр

Ich k i  s iy o s iy  h a y o t 
B irlash g an   Silla  d a v rid a   a m ald a
va   B irla sh g a n  S illa n in g  
d ey a rli  b iro rta   u ru s h la r  b o 'lm a g a n
q u la s h i 
(731  yil  Y aponiya  b ila n   d e n g iz   m o-
ja ra s id a n  tash q ari).  Biroq,  m a m la k a t 
ich id ag i  v aziy at  m u ra k k a b   b o 'lg a n .  K oryo  va  Pekche  su lo lalarin i 
b u tk u l  y o 'q   qilish g a  q a ra tilg a n   q o 'z g 'a lo n la r  h a m d a  h u k m ro n   z o ­
d a g o n la r  o ra sid a g i  h o k im iy a t  u c h u n   k u ra s h   y irik   y e r  eg a la ri  va 
d e h q o n la r q o 'z g 'o lo n ig a  sab a b  b o 'lg an .
681  y ild a   v a n   h o k im iy a ti  taxtiga  o 'tirg a n   M u n m u   v an   S in m u n  
(681-692  yy.)ning  o 'g 'lig a   q arsh i  fitna  u y u s h tirg a n .  L ekin  b u   fitna 
te z d a   b a rta ra f etilib,  u n in g   tash k ilo tc h ila ri  qatl  q ilin g an .  684  y ild a 
k o g u ry o lik   z o d a g o n la r  to m o n id a n   u y u s h tirilg a n   q o 'z g 'o lo n n in g , 
700 yili  esa  sillalik m u x o lifatch ilar  fitn asin in g   o ld i o lin g an .
VIII a s r o 'rta la rig a c h a  B irlash g an  Silla h u k u m a ti m a rk a z la sh g a n  
d a v la tn i  m u s ta h k a m la s h g a  h a ra k a t q ilgan.  Van K y o n d o k   (742-765 
yy.)  d a v rid a   Xitoy  u s lu b id a   m a 'm u riy   islo h o tla r  o 'tk a z ilg a n .  D av-

---

4 6
IV   B ob.  B IR L A S H G A N   S IL L A   D A V L A T I
la t la v o z im la rid a  ish lo v ch ila r u s tid a n  n a z o ra t o 'rn a tilg a n  va d a v la t 
b o s h q a ru v id a  to zala sh  ish lari o 'tk a z ilg a n . Biroq, v an  K y o n d o k n in g  
o'g'H   v an   X egon  (765-780  yy.)  m a z k u r  islo h o tlarn i  b e k o r  qilgan. 
A y n an   u n in g   d a v rid a   m a rk a z la sh g a n   d a v la t  b irm u n c h a   k u ch siz- 
lan g an .  M ux o lifat  u n i  tu rli  b a z m la rn i  ta sh k illa sh tirish ,  d a v la t ish- 
larig a befarqlik, q atllarn i q a ro v siz  q o ld iris h d a  va e n g  m u h im i, xalq 
n o ro z ilig id a   ay b lag a n .  768  va  775  y illa r  u n g a   q a rsh i  k o 'ta rilg a n  
q o 'z g 'o lo n   b o stirilg a n .  L ekin  780  y ild a g i  q o 'z g 'o lo n   v a q tid a   v an 
X egon  va u n in g  xotini  o 'ld irilg a n . U n i  q o 'lla b -q u v v a tlo v c h i  a m a l­
d o rla r q o 'z g 'o lo n n i b o stirish g a n .
Van X eg o n n in g  fa rz a n d i b o im a g a n lig i bois, u n in g  b irin ch i vazi- 
ri K im  Y ansan 3 7 -v a n  S o n d o k  (780-785 yy.) b o 'lg a n . U h u k m ro n lik  
q ilg an   d astlab k i  y illa rd a   q a to r  v ilo y a tla rd a   q o 'z g 'o lo n la r  b o 'lg a n  
b o 'ls a - d a ,  k ey in g i  ik k ita  v an   d a v rid a   tin ch lik   h u k m   su rg a n .  Bi­
roq,  809  yili  h o k im iy a t  te p a sid a g i  v an   Ejan  o 'ld irilg a n .  U n in g  
o 'rn ig a   k elg an   v a n   X o n d o k   (809-826  yy.)  d a v rid a   m a m la k a td a  
q o 'z g 'o lo n la r,  tab iiy  o fa tla r tu fay li o ch a rch ilik   va ta rtib siz lik la r so ­
d ir b o 'lg a n .  U n in g  v a fo tid a n  k ey in   h o k im iy a t u c h u n   k u ra s h   b o sh ­
lan g an .  845,  847  va  849 y illa rd a   v an  M u n so n   (839-857  yy.)ga  q a rs­
h i  q o 'z g 'o lo n la ra   ta rtib sM a z k u r  ta rtib siz lik la r  y e tish tirilg a n   hosil 
n o b u d   b o 'lish i  (840,  853,  854,  855  va  859  y illar)  n atijasid a  y u z a g a  
k e lg a n  och arch ilik   tu fay li y a n a d a   m u ra k k a b la sh g a n .
V an  K y o n m u n   va  u n in g   a v lo d la ri  b o s h q a rg a n   d a v r  (861-912 
yy.)  m a m la k a t  tarix id a  q o 'z g 'o lo n   va  fitn a la r  d a v ri  sifa tid a  iz  q o l­
d irg a n .  M ah a lliy   z o d a g o n la rn in g   x a r  b iri  o 'z ig a   m u sta q il  b o 'lish i 
b ila n  b irg a  d e h q o n la m in g  q o 'z g 'o lo n la rid a  h a m  y etak c h ilik  q ilish ­
gan. A yniqsa, q u rg 'o q c h ilik  y illa rid a  so liq la rn i y ig 'ish g a  q a ra tilg a n  
h a ra k a tla r  n a v b a td a g i  q o 'z g 'o lo n   va  g 'a la y o n la rg a   sa b a b   b o 'lg a n . 
(889, 896 y.). Bu ayol v an  C h in so n  (887-897 yy.) b o s h q a ru v i d a v rig a  
to 'g 'r i  k e lg a n  b o 'lib ,  b u   d a v r d a   m a m la k a tn i  n o ra sm iy   ta rz d a   v a n ­
n in g   m a s h 'u q a la ri  b o sh q a rg a n .  Y iln o m alard a  y o zilish ich a,  " v a n ­
n in g   x u s h o m a d g o 'y   va  la g a n b a rd o r  sev ik lila rin in g   b eb o sh lik lari 
c h e g a ra sid a n   chiq q an ,  p o ra   olish  o d a tiy h o lg a   ay lan g a n ,  m u k o fo t- 
lash   va jazo lash   a d o la tsiz  ta rz d a  b elg ilan g an ,  d a v la t  q o n u n ch ilig i- 
ga  d e y a rli a m a l  q ilin m a g a n ".  V an  C h in so n   v a fo tid a n   s o 'n g   tax tg a 
u n in g   q a rin d o sh i  v an   X yogon  (897-912  yy.)  o 'tirg a n .  U   h a m   k o 'p  
v aq tin i  d a v la t  ish la rid a n   k o 'r a   sh ax siy   h a y o ti  b ila n   b o g 'liq   m asa-

---

IV   B ob.  B IR L A S H G A N   S IL L A   D A V L A T I
4 7
la la rg a   q a ra tg a n .  M a rk a z la sh g a n   h o k im iy a t  fa q atg in a  p o y ta x t  va 
u n in g   tev arak -  a tro fid a g in a  b o 'lg a n .  S h u  bois m u x o lifa t d a v la tc h i­
lik b o sh q a ru v in i e 'lo n  qila b o sh lag an .
892 yili isy o n ch ilar g u ru h i ra h b a ri  K yonxvon m a m la k a t ja n u b i- 
g 'a rb id a  X u p ek ch e ("K eyingi P ekche") d a v la tin i tu z g a n in i e 'lo n  qil­
gan.  901  yili  Silla  v an   u r u g 'id a n  b o 'lg a n   K u n e  K o re y an in g   m a rk a ­
zid a  so 'n g g i K u ry o  (k ey in ch alik  u  M ajin va T xebon d e b  y u ritilg a n ) 
d a v la tin i tash k il  qilgan. A y n an  b u  d a v r  en g   so 'n g g i  u ch   p o d sh o lik  
("X u sam g u k ")  d a v ri  ta rz id a   tarix g a  k irg an .  Silla  va  y an g i  tashkil 
to p g a n   d a v la tla r o 'r ta s id a  k elish m o v c h ilik la r b o 'lib   tu rg a n .
B irlashgan  S illaning  s o 'n g g i  d a v ri  P ak  u r u g 'i  (912-935  yy.) 
h u k m ro n lig id a  b o 'lg a n .
918 yili K u n e o 'z   vassali b o 'lg a n  y irik  h a rb iy  s a rk a rd a   Van G on 
to m o n id a n   ta x td a n   a g 'd a rilg a n .  U   T xebon  d a v la tig a   y an g i  K o­
ryo  n o m in i  b e rg a n .  Van  G o n   o 'z in in g   m a v q e in i  m u sta h k a m la sh  
m a q s a d id a   a m a ld o rla m in g   o 'z b o sh im c h a lik la rig a   chek  q o 'y ish  
va  q a m o q d a g ila rn i  o z o d   qilish n i  v a 'd a   q ilgan.  U ch  yil  m u d d a tg a  
d e h q o n la rn i  so liq la rd a n   o z o d   q ilgan,  so liq la r  m iq d o rin i  keskin 
q isq a rtirg a n .  Q o lav e rsa,  u   o 'z   m a b la g 'ig a   m in g d a n   o rtiq   qul- 
la rn i  so tib   olib,  u la rg a   o z o d lik   b e rg a n .  O 'z   n a v b a tid a ,  b u   d a v rd a  
u   k o 'p la b   a m a ld o rla r  va  fe o d a l  y e r  eg a la rig a   sax iy lik   q ilib  oltin, 
k u m u s h  b ila n  m u k o fo tla g a n   h a m d a   u la rg a   y u q o ri m a rta b a   va u n - 
v o n la r  b e rg a n .  N atijad a,  X up ek ch e  va  S illan in g   y u q o ri  m arta b ali 
a m a ld o rla ri  Van  G o n   tara fig a  o 'tg a n   h a m d a   K oryo  K o rey a  y arim  
o ro lid a g i  e n g   k uchli  d a v la tg a   ay lan g a n .  920  y ild a   Silla  K oryoni 
o 'z ig a   ittifoqchi  d eb   e 'lo n   q ilg a n   va  K o ryoga  y o rd a m   s o 'ra b   elch i­
larin i  y u b o rg a n .  935  yili  Silla  v a n i  K y o n su n   ta x td a n   v o z  k ec h g an  
va V an G o n  v assalig a ay lan g a n . 936 yili V an G o n  o 'z in in g  100 m in- 
g lab   q o 's h in i  b ila n   X up ek ch e  a rm iy a sin i  m a g 'lu b   etg an .  N a tijad a 
B irlash g an  Silla o 'z in in g  h u k m ro n lig in i y o 'q o tg a n  va K oreya y an g i 
K oryo su lo lasi  o stid a  b irla sh g a n .

---

4 8