V. S. Xan Koreya tarixi обязательный экзем пляр

D u n y o q a r a sh  
B irlash g an  S illada ib o d a tx o n a  m e'm o rch ilig i,
va  m a d a n iy a t 
fan,  k itob  n a s h r  q ilish   (ksilografiya  u su lid a),
san 'at,  a d a b iy o t rivojlangan.
B u d d a v iy lik   d a v la t  d in ig a  ay lan g a n .  B u d d a v iy lik   ib o d atx o n a- 
lari in 'o m  q ilin g a n  y e rla rd a n  v a b o sh q a  h a d y a !a rd a n  o lin g a n  foy d a 
e v a zig a  b irm u n c h a   k u ch a y ib ,  q u d ra tli  ta sh k ilo tg a   ay lan g a n .  U lar 
so liq la rd a n   o z o d   q ilin g an .  Q o lav ersa,  b u d d a v iy   ru h o n iy la r  k atta 
d a v la t am allarin i egallag an lar.
B u d d a v iy lik  "k y o c h o n "  va " so n c h o n "  o q im la rig a b o 'lin g a n  edi. 
A g a r b u d d iz m d a  h a q iq a tn i d astla b k i a n g la sh  aq liy  a n g la sh g a  aso s­
la n g a n   b o 'lsa,  k ey in g isi  sez g ig a  asoslan g an ..  " S o n c h o n "  -   k o rey s

---

4 4
IV   B ob.  B IR L A S H G A N   S IL L A   D A V L A T I
b u d d iz m i  X itoydagi  c h a n   b u d d iz m i  va  Y ap oniyadagi  d z e n   b u d ­
d iz m  i  b ilan   u m u m iy   b o 'lg a n .  S h u n in g d e k ,  m a m la k a td a   a n 'a n a v iy  
b u d d iz m d a n   farq q ilu v ch i  sek tala r h a m  b o 'lg a n .  C h u n o n c h i,  B ud­
d a  M irk b ila n  b irg a y an g i  o lam g a q ay tish i h a q id a g i K u n e ta 'lim o ti 
" d u n y o n i  q u tq a ris h "   va  o d a m la r  u c h u n   y e rd a   ja n n a tn i  y a ra tish  
g 'o y a sin i ilg ari  su rd i.
D a v lat  b o sh q a ru v i  va  siyosatda  konfu tsiy lik   asosiy  ta'lim o t 
b o 'lg an .  682 yili  Sillada am a ld o rla rn i tay y o rla y d ig a n  oliy k o n fu tsiy ­
lik m ak tab i  ochilgan.  788 y ild a n  b oshlab  am a ld o rla rn i  tan lash  p ro ­
fessional b ilim larg a qarab em as, balki tajriba, m alaka, k o 'n ik m a  yoki 
h arb iy  x izm atlarg a k o 'ra  am alg a oshirilg an  va  h a r b ir a m a ld o r lavo­
zim iga  k o 'ra  k onfutsiylik ta 'lim o tid a n   m ax su s im tih o n  topsh irg an .
B irlashgan  Sillada  u ch   p o d sh o lik   d a v rid a   p a y d o   b o 'lg a n   "Xva- 
ra n "   (g u llay o tg an  y oshlar)  tash k ilo tin in g  yetak ch i  g 'o y a si  "p x u n n - 
y u "  b o 'lg an .  M az k u r  tashkilot,  asosan,  y o sh la m i  d a v la t  lavo- 
zim larig a  tay y o rla sh   ishlari  b ilan   sh u g 'u lla n g a n .  U n in g   a'zo lari 
h a rb iy  san'at, adabiyot,  axloq m e 'y o rla ri va x u sn ix atg a  o 'rg atilg a n . 
"X v ara n "d a g i asosiy tarb iy a m a q sa d la ri Von K van to m o n id a n  ilga­
ri  su rilg a n  b e sh   p rin sip g a:  d av la tg a   sodiqlik,  o ta -o n a la m i  h u rm a t 
qilish,  d o 's tla rg a   d o 's to n a   m u n o sa b a td a   bo'lish ,  u ru s h d a n   qoch- 
m aslik  va  tirik  jo n zo tlarn i  m a 'n isiz   o 'ld irish g a   y o 'l  q o 'y m aslik k a 
aso slan g a n  ed i.  "X varan" ta 'lim o ti b u d d a v iy lik , k o n fu tsiy lik  va d a ­
otsizm   ta'lim o tla rin i  q a m ra b   olgan.  X v a ran lard an   B irlashgan  Silla­
n in g  k o 'p la b  siyosiy arb o b la ri va lash k arb o sh ila ri  yetishib chiqqan.
Tabiiy  fa n la rd a n   m a te m a tik a   va  a stro n o m iy a   rivojlangan.  718 
y ild a  p o y ta x td a   "S uv so atlari  p a la ta si"   (" N u g a k c h o n ") tashkil  etil­
gan .  U lar,  aso san ,  ta q v im  tu z is h  b ilan   sh u g 'u lla n g a n la r.
Jam iy at  h a y o tid a   ilm iy   b ilim la r  b ila n   b ir  q a to rd a   g eo m an tiy a 
-  y ax sh i  va  y o m o n  jo y lar  to 'g 'r is id a g i  q a ra sh la r  h a m   k e n g   tarq al- 
gan .  B irlash g an   S illaning  so 'n g g i d a v r id a   va  k ey in ch a lik  K o ry o d a 
b u d d a v iy lik   q a ra sh la ri  b ila n   b irg a   fol  o ch ish   g eo m an tiy asi b irla s­
hib,  To  S o n an in g   "chiri  p x u n su so l"   n o m li  ta 'lim o ti  y o y ilg an .  Bu 
ta 'lim o t o 'z id a  itn v a yan m u n o sa b a tla rig a  aso sla n g a n  g e k so ra m m a  
aso sid a g i ta sa v v u rla rn i  m u ja ssa m la sh tirg a n . T aT im otga k o 'ra , m a ­
k o n   va  z a m o n n i  ta n la sh   va  tu ra r  joy,  a jd o d la r  q abri,  d a v la t  p o y ­
tax tin i  ta n la sh   b irin ch i  d arajali ah a m iy a tg a   ega  b o 'lg a n .  M u am m o  
sh u n d a k i, g e o m a n tiy a d a  asosiy e 'tib o r y e rg a  q a ra tilg a n . Biroq, yer-

---

IV   B ob.  B IR L A S H G A N  S IL L A   D A V L A T I
4 5
d a  h a y o t  en erg iy asi  te n g   ta rz d a   ta q sim la n m a g a n .  S h u n in g   u c h u n  
u y  va  a jd o d la r q a b rla ri k o n se n tra tsiy a  en g  y u q o ri b o 'lg a n  n u q ta d a  
b u n y o d   e tila r  ekan.  O d a m la r  s u n 'iy   ra v is h d a   (yer  ish lari  va  b u d ­
d a v iy   m in o ra la rn i  q u ris h   o rqali)  o b y ek t  jo y la sh u v i  o rq a li  salbiy 
ta'sirn i  k a m a y tirish   m u m k in   d ey ish g an .  A y n a n   en g   m a q b u l joyni 
ta n la sh   b ilan   b o g 'liq   k o 'p la b   o m illa r  g e o m a n tiy a n in g   m u ra k k a b  
tizim ig a a y la n ish ig a   sabab b o 'lg a n .
Bu d a v r d a  m a m la k a td a  b u d d a v iy lik  va k o n fu tsiy lik  ta 'lim o tla ri 
y o 'n a lish id a g i sh e'riy at,  m u siq a   va ra q s san 'ati rivojlangan.
Ib o d a tx o n a  m e 'm o rc h ilig in in g  d u rd o n a s i Silla p o y ta x ti -  G yon- 
ju  sh a h ri y a q in id a g i P u lg u k s u  ib o d a tx o n a sid a  70 g a y a q in  q u rilish  
in sh o o tla ri  va  g 'o r  ib o d atx o n asi  S o k k u ram   jo y lash g an .  U   p o y tax t- 
d a n   a y ta rliu z o q   b o 'lm a g a n   y e rd a   jo y lash g an .  Ib o d a tx o n a   d ev o r- 
la rid a n   b u d d a v iy   ilo h la rin in g   h a y k a lla ri  o 'r in   olgan.  Ib o d a tx o n a 
m a rk a z id a   esa  3  m etrlik   B u d d a   h ay k a li  tu rg a n .  S o k k u ram   ib o d a t­
xonasi U N E S C O n in g  ja h o n  m a d a n iy  m e ro si ro 'y x a tig a  k iritilgan.
B adiiy  ijod  va  y u q o ri  tex n o lo g iy an in g   b ir  k o 'rin is h i  -  b u   m u ­
ra k k a b  n a q sh li b e z a k la r b ila n  b ez a tilg a n  ib o d a tx o n a  q o 'n g 'iro q la ri 
h iso b la n a d i.  Eng  k a tta   q o 'n g 'ir o q   725  yili  q u y ilg a n   b o 'lib ,  u n in g  
o g 'irlig i 295 to n n a.