V. R. Xaydarov, N. A. Djabbarov

YOJ 3. Ishlab chiqarish binosini tayyorlash. 
YOJ 3.1. Umumiy talablar 
YOJ 3.2. Ishlab chiqarish binosini qayta ishlash: 
-
kunlik tayorgarlik; 
-
haftalik tayyorgarlik; 
-
oylik tayyorgarlik; 
-
oltioylik tayyorgarlik; 
-
yillik tayyorgarlik; 
-
dezinfeksiyalovchi eritmalarni tayyorlash 
YOJ 4. Xom ashyo va yordamchi materillarni tayyorlash. 

---

131 
YOJ 4.1. Umumiy talablar 
YOJ 5. Qadoqlovchi va o„rovchi vositalarni tayyorlash 
Ushbu jarayon uchun quyidagi tartibdagi jadval rasmiylashtiriladi:
t/r 
Ishlatilgan 
materiallar nomi 
Asosiy 
modda 
miqdori, 
% 
YUklandi 
Massa, kg 
Qadoqlash uchun, 
dona 
Texnik 
100% 
asosiy 
moddani 
hisobga 
olganda 
10 g 
20 g 
1. 
Tibbiyot 
shishasidan 
tayyorlangan 
bankalar 
2. 
Polietilenli burama 
qopqoqlar 
3. 
Polietilendan 
tayyorlangan 
bankalar 
4. 
Issiqlikka chidamli 
polietilendan 
tayyorlangan 
qopqoqli flakonlar 
5. 
Alyumin tyubalari 
Jami 
1. 
Tibbiyot 
shishasidan 
tayyorlangan 
bankalar 
2. 
Polietilenli burama 
qopqoqlar 
3. 
Polietilendan 
tayyorlangan 
bankalar 
4. 
Issiqlikka chidamli 
polietilendan 
tayyorlangan 
qopqoqli flakonlar 
5. 
Alyumin tyubalari 
1. 
Tibbiyot 
shishasidan 
tayyorlangan 

---

132 
bankalar 
2. 
Polietilenli burama 
qopqoqlar 
3. 
Polietilendan 
tayyorlangan 
bankalar 
4. 
Issiqlikka chidamli 
polietilendan 
tayyorlangan 
qopqoqli flakonlar 
5. 
Alyumin tyubalari 
Yo„qotish 
1. 
Tibbiyot 
shishasidan 
tayyorlangan 
bankalar 
2. 
Polietilenli burama 
qopqoqlar 
3. 
Polietilendan 
tayyorlangan 
bankalar 
4. 
Issiqlikka chidamli 
polietilendan 
tayyorlangan 
qopqoqli flakonlar 
5. 
Alyumin tyubalari 
Jami 
1. 
Tibbiyot 
shishasidan 
tayyorlangan 
bankalar 
2. 
Polietilenli burama 
qopqoqlar 
3. 
Polietilendan 
tayyorlangan 
bankalar 
4. 
Issiqlikka chidamli 
polietilendan 
tayyorlangan 
qopqoqli flakonlar 
5. 
Alyumin tyubalari 
TJ 1. Surtmani tayyorlash texnologiyasi 
QO„YO 1. Qadoqlash va o„rash 
QO„YO 1.1. Qadoqlash 

---

133 
-
asbob-uskunalarning tozaligini tekshirish; 
-
qadoqlovchi asbob-uskunani ishga tayyorgarligini tekshirish; 
-
flakon, anka yoki tubalarni tayyorlash; 
-
ventilyasion tizimni tekshirish. 
QO„YO 1.2. O„rash 
QO„YO 1.3. YOrliqlash
Moddiy balans 
Moddiy balans quyidagi jadval asosida rasmiylashtiriladi: 
t/r 
Sarflandi 
Olindi 
Xom ashyo va 
materiallar nomi 
O„lchov 
birligi 
Qiymati 
Xom ashyo va 
materiallar nomi 
O„lchov 
birligi 
Qiymati 
A. Xom ashyo 
A. So„nggi mahsulot 
1.
B. Materiallar 
B. Yo„qotishlar 
1.
Jami 
Jami 
CHiqindilarni qayta ishlash va yo„q qilish 
Bu jarayon uchun quyidagi tartibdagi jadval to„ldiriladi. Agar ishlab 
chiqarish jarayonida chiqindilar uchramasa, jadval bo„sh qoldiriladi. 
Texnologik jarayonni boshqarish va ishlab chiqarishni nazorat qilish 
Ishlab chiqarishni eng asosiy nazorat qilish nuqtalarini ro„yhati 
t/r 
Na
mu
na
 o
lis
h
 y
o
ki
 
ko
„rsa
tkichl
arni
 o
„lcha
 
bo
sqichi
nin
g
 no
miy
 
Na
zo
ra
t 
ob‟e
ktining
 no
mi
 
Na
zo
ra
t 
qil
inu
v
chi
 ko
„rsa
tkich
 
M
e‟
yo
riy
 hu
jj
a
t 
Na
zo
ra
t 
us
ull
a
ri
 va
 v
o
sit
a
la
ri
 
ASUT
P
 bo
„y
icha
 is
h
la
sh
 re
ji
mi
 
Na
zo
ra
t 
kim
 t
o
mo
nid
a
n
 a
ma
lg
a
 
o
shirila
di
 va
 na
tij
a
la
r
 qa
nd
a
y
 
hu
jj
a
tda
 ra
smiy
la
shtir
ila
di
 
1. 
Texnika va yong„in havfsizligi, ishlab chiqarish sanitariyasi 
- texnologik jarayondagi texnika havfsizligining asosiy qoidalari; 
- ishlab chiqarishni rejali to„xtatishning asosiy qoidalari; 
- ishlab chiqarishni avariya holatida to„xtatishning asosiy qoidalari; 
- ta‟mirlash uchun to„xtatilgan asbob-uskunalarni ishga tushirishni asosiy 
qoidalari; 
- qadoqlangan va o„ralgan xom ashyo, materiallar, yarim va tayyor 
mahsulotlarni tashish jarayonidan so„ng omborxonaga qabul qilishni asosiy 
qoidalari;
- qish vaqtida ishlab chiqarishni to„htatish va ishga tushirish qoidalari; 

---

134 
 “Borщagovka - 320” qurilmasi. 
Texnik tavsifi: 
-
reaktorlar soni 2 ta; 
-
reaktor hajmi 160 dm
3
; 
-
ishlab chiqarish samaradorligi 400 kg/smena; 
-
aralashtirgich motor-reduktorining quvvati 2,2 kVt; 
-
gomogenizator-maydalagich quvvati 3,0 kVt; 
-
mahsulot so„rg„ichining quvvati 1,5 
-
elektrodvigatel quvvati 10 kVt; 
-
elektrsuvisitgich quvvati 10 kVt; 
-
elektrsuvisitgichlar miqdori 2 ta; 
-
tok chastotasining ta‟minoti 50 Gs; 
-
elektrta‟minot kuchlanishi 220-380 V; 
-
gabaritlari 2200x1300x2200; 
-
og„irligi 2200 kg
Qurilmani ishlash tartibi, mssaning tarkibiga kirgan tarkibiy qismlar kerakli 
haoratgacha qizdirilib, rotatsion nasos asosida ishlaydigan aralashtigichlar 
yordamida maydalanadi, yumshatiladi va gomogenlanadi. So„ng dozalarga bo„lish, 
qadoqlash va o„rash jarayoniga o„tkaziladi.

---

135 
Ikki bosqichli gomogenizatsiyalash qurilmasi. 
1-
birinchi bosqich klapani; 
2-
ikkinchi bosqich klapani; 
3-
klapan tutkichi;
4-
prujina; 
5-
boshqaruv vinti. 
Гомогенизацияланган 
маҳсулот 
Гомогенизацияланмаган маҳсулот 

---

136 
Germaniyaning IKA kompaniyasi tomonidan taklif qilingan ko„p funksiyali 
“Master Plant” qurilmasi 
1-
aralashtiruvchi sig„imning qopqog„i; 
2-
harakatlanuvchi to„g„nog„ichlar; 
3-
sirkulyasion kontur; 
4-
rangli grafik monitor, sensorli boshqaruv ekrani bilan; 
5-
yuklovchi bunker; 
6-
elektropnevmatik klapanlar; 
7-
sig„im qopqog„ini ko„taruvchi moslama; 
8-
aralashtiruvchi moslama; 
9-
ikki qavat par ko„ylakli aralashtiruvchi sig„im; 
10-
zanglamaydigan po„latdan tayyorlangan elektrik boshqaruv tizimli 
korpus; 
11-
og„irlikni ko„rsatuvchi datchiklar; 
12-
dvigatel DBI4 
13-
dispergirlovchi moslama DBI. 

---

137 
 “Master Plant” qurilmasini aralashtirgichlari 
a – spiral 
b – oqimga qarshi 
Korxona 
sharoitida 
surtmalarni 
ishlab 
chiqarish 
texnologiyasini 
takomillashtirish. 
Surtmalar ishlab chiqarishni xozirgi zamon talablari darajasida rivojlantirish, 
surtmalarni tayyorlash texnologiyasini takomillashtirish, yangi texnik asbob-
uskuna va apparatlarni farmatsevtik ishlab chiqarish amaliyotiga olib kirishni 
taqozo etadi. XX asr oxirlariga kelib surtmalar nomenklaturasi 20-30% ga ortdi. 
Endilikda, steroid gormonal preparatlar, antibiotiklar va qsimlik 
ekstraktlaridan surtmalar ishlab chiqarishni yo„lga qo„yish borasida ilmiy 
izlanishlar olib borilmoqda. Virusli infeksiyalar, rak kasalliklari va yurak qon 
tomir kasalliklarini, shuningdek markaziy nerv sisitemasi va boshqa kasalliklarni 
davolash va oldini olishga qaratilgan surtmalarning yangi-yangi tarkiblari va 
mavjud texnologiyalarni takomillashtirish borasida tadqiqotlar davom etmoqda. 
Surtmalarning maksimal darajada terapevtik samaradorligini saqlab qola 
oladigan yordamchi moddalarni sintez qilish ishlari olib borilmoqda. Bu borada 
birinchi o„rinda yuqori molekulyar birikmalar, shuningdek monomer sintetik 
moddalar ustida ilmiy izlanishlar olib borilmoqda. YOrdamchi moddalarni to„g„ri 
tanlanishi surtmalar, linimentlar va pastalarni –50S dan +40S gacha bo„lgan 
haroratga chidamli bo„lishini ta‟minlamoqda. Surtmalarning farmakokinetik 
faolligiga dori moddasining disperli darajasi, tanlangan asosning tabiati, 
tarkibidagi sirt faol moddaning miqdori va ko„pik xosil qiluvchilarning 
(penetratov) to„g„ri ta‟sir qilishi tajribalar orqali isbotlangan.