Uzbekiston respublikasi

İkkinchidan, Texnogen madaniyat-fan amaliёti, texnikaning yangidan-yangi shakllari, ularni ishlata bilish uquvi va mah’orati - umuman madaniyat takomillining natijasi bwlishiga qaramay, u madaniyatning tarkibi, taqdiriga faol tasir kwrsatish vositasidir. (nashr texnikasi, radio, telefon, telegraf, televidenie, kompyuterlashtirish, elektron axborot, kimёviy elementlarni suniy yaratish, inson ruh’iyatiga tasir v.b.). texnik kashfiёtlarga asoslangan XXI asr madaniyati odamlarning turmush va fikr tarzi, qadriyatlarga, munosabatiga h’am tasir kwrsatmoqda. İrqiy, milliy, kasbiy tafovutni, davlat sarxadlarini bilmaydi. U madaniyat rivojiga makon va zamon tushunchalarini nisbat qilib qwydi.
Uchinchidan, zamonaviy texnik qurilmalarga asoslangan bugungi jah’on madaniyatining muh’im belgisi ommaviylikdir. Milliy mazmun va qiёfadan yiroq, shakli rang-barang xajmi engil musiqa tarzdagi sanat asarlari, beandisha klip va reklamalar - saviyasi saёz mijozlarga mwljallangan – ommaviy madaniyat namunalaridir. Ommaviy madaniyatni cheklashga intilishni wzi chekli h’olat. Bunday muh’itda manaviyati “butun” odamgina wzligi, milliy ruxiyatini asrab qoladi.
Wzbekistonda millatlararo totuvlik va ijtimoiy barqarorlikni taminlashning asosiy ywllaridan biri-barcha millat va elatlar madaniyatlarini yanada rivoj­lantirish, ularning bir-birini boyitishiga imkon yaratishdan iborat. BMT boshchiligida wtkazilgan qator xalqaro dasturlarda jumladan «Umumjaxon madaniy merosi», «Buyuk ipak ywli» dasturlarida Wzbekistonning bevosita va faol ishtiroki bu ywldagi amaliy qadamlardan biridir.
Uchinchi bob
WZBEKİSTON MADANİYaTİ TARAQQİЁT BOSQİChLARİ
10–Mavzu Markaziy Osiё xalqlarining qadimgi madaniyati
REJA:
1. Markaziy Osiya mintaqalarida ibtidoiy hayot tarzi. Farg’onanıng tosh daviriga tegishli madaniy yodgorliklari.Qavonchı madaniyati.
2. Uzbekistonnıng wtiroq xalqi ijodi,memorchiligi. Uzbekistonnıng janubiy hududlarida qadimgi davr memorchiligi va sanoti.
3. Termizdagi memorchilig yodgorliklar. Kushonlar davrida Termiz, Chıngıztepa, Qoratepadagi budda ibodatxonalari.
4. Qoyqırılgan qala. Qoyqırılg’an qaladagi dafn odatlari. Ibtidoiy yozma manbalarda Markaziy Osiyanıng turli hududlaridagi memorchilik yodgarliklari haqıdagi mag’liwmotlar.
5. Eramıznıng’ I asriga tegishli Xan yılnomasıda «Avesto» davri madaniyati. Zardushtiylik ta’liymati.

Markaziy Osiёning Oltoy, Janubiy Sibir, Mwg’uliston, Wrta Osiё h’ududlaridagi ibtidoiy yashash tarzi deyarli umumiydir. İbtidoiy insonning bu h’ududlardagi umumiyligini kwrsatuvchi dalillar birinchi navbatda h’aёt tarziga-ovchilik, deh’qonchilik, h’unarmandchilik, chorvachilikka asoslanganidir. Shuningdek, mazkur h’ududlardagi qavmlarning qaysi irqlarga mansubligi h’am masalaga malum darajada aniqlik kiritishga ёrdam beradi. Shuni etiborga olish kerakki, mwg’ullar istilosiga qadar Wrta Osiёdagi turkiy xalqlar qiёfasi mwg’ul irqiga mansub emas edi. Jumladan, miloddan oldingi uchinchi ming yillikka va ikkinchi ming yillikning boshlariga oid Janubiy Sibirdagi mwg’ul irqiga mansub ah’oli G’arbiy Turkiston (Wzbekiston, Qirg’iziston, Qozog’iston), Pomir wlkalariga kelguniga qadar, bu erlarda Oqdengiz irqiga wxshash dolikosefal¹ irqi borligi aniqlangan.

Farg’onaning tosh davriga oid madaniy ёdgorliklarida va Yangiywldagi Qovunchi madaniyatida h’am bu irq uchraydi. G’arbiy Turkistonning Anov madaniyatiga oid topilmalarda, Quyi Volga bwylarida, Wrta Volga h’ududida, Proxovok qwrg’onida h’am mazkur irqlarga mansub odamlar suyaklari topilgan. Shuningdek, dolikosefal irqining Tangri tog’ xududlariga h’am kirib borgani twg’risida malumotlar bor. Janubiy Qozog’iston bilan Volga bwylariga mazkur irq butunlay ёyilganini tasavvur qilish mumkin. Biz irqqa oid mazkur qarashlarni 40–50–yillardagi arxeologik topilmalar asosida Turkiston va Evropa olimlarining asarlariga tayangan h’olda aytyapmiz². Qolaversa, Amudarё bilan Sirdarё - bugungi Wzbekiston h’ududidagi eng qadimiy insonni Turoniy irqqa mansub degan qarashlar h’am bor³. Umuman olganda, Wrta Osiёninggina emas, balki butun dunё xalqlarining ibtidoiy davri h’ar jih’atdan, jumladan, madaniy taraqqiёti jih’atidan h’am eng kam wrganilgan davr h’isoblanadi, Wzbekiston h’ududi esa yanada kwproq wrganishni talab qiladi. Chunki azaldan wtroqlashgan ah’oli maskani bwlgan Farg’ona vodiysi, Janubiy Wzbekiston bizga kwp madaniy ёdgorliklarni qoldirdiki, bularga tayangan h’olda kwp masalalarga, jumladan, etnik tarixiga h’am aniqlik kiritish mumkin bwladi.