Мослашув
эса ижтимоийлашувнинг бир таркибий кисми, унинг
механизми сифатида каралиши мумкин.
Ижтимоий-психологик
мослаш ув
, яъни, шахенинг ижтимоий муносабатларга куникиши ва
мослашиши оркали орттирган тажрибаси умумий ижтимоий
лашувнинг бир куринишидир.
Ижтимоийлашув жараёнида инсон жамиятдаги ижтимоий
нормаларни узлаштиради, турли ролларни бажаришга
у р г а н а д и ,
жамоатчилик шароитида узини тутиш куникмаларини хосил
килади. Шахенинг ижтимоийлашуви шу маънода унинг ижтимоий
борликни билишига, англашига асосланади.
Ижтимоийлашув манбаларита
куйидагилар киради:
1
)болалик даврида орттирылган тажриба
- бу жараён психик
функцияларнинг шаклланиши
ва дастлабки ижтимоий хулк
нормаларининг намоён булиши билан параллел равишда кечади;
2) ижтимоий институтлар -
таълим ва тарбия тизими;
оиладан бошлаб. то олий укув юртлари ва ундан юкори погона-
лардаги таълим олишга имкон берувчи масканлар,
мехнат
жамоалари шулар жумласидандир;
3
)мулоьрт ва
лр
амкорликдаги фаолият жараёнидаги одамлар
нинг таьсири
. Бу уринда хам расмий, хам норасмий шароитларда
одамларнинг бир-бирлари билан мулокоти, муомала маромлари
назарда тутилади.
Инсон хаёти мобайнида бажаридиган хар бир ролида уни ураб
турган ижтимоий борликнинг нормалари, коидалари, хулк-атвор
мезонлари уз аксини топган булади* Х,ар бир одам хаёти мобайнида
хаддан зиёд куп турли ролларни бажарадики, уларнинг барчаси
унинг ижтимоийлашув тажрибасида муносиб из колдиради.
Шунинг учун уш.бу жараёнда хар бир одам узиникг жамиятда
урнини топишга интилади ва самарасига кура у ёки бу мавкега
эришади. Аслини олганда ижтимоийлашувнинг хар бир боскичида
шахе узининг “Мен”ини тобора англаб, унга керакли тузатишлар
киритиб боради. Агар шахсий тажриба ижобий булиб, одам курган-
кечирганларидан яхши ва тугри хулосалар чикариб, тугри турмуш
98
тарзини шакллантира олса, унинг одамлар орасида обруси юкори,
акс холда шахе деградацияси, хулкдаги депривациялар хакида
хулоса чикарилади.
Демократик жамиятда ижтимоийлашувнинг маъноси одамнинг
уз “Мен”ини тула ифода эта олиши, уз иктидори, салохияти ва
имкониятларини уз камоли ва одамлар манфаатига буйсундира
олиши
билан
ифодаланади.
Тоталитар тузум эса аксинча,
одамларда
мазохизм
(тобеликка
куникиш,
ахлокан
паст
кетишликлар), садизм (узгалар устидан чексиз хукмрон булишга
интилиш, одамларни куркитиш, улар устидан зуравонликни намоён
этиш), деструкция (уз ночорлигидан кутулиш учун бутун дунёга
зарар келадиган харакатларлардан жирканмаслик), конформизм (уз
“Мен”идан воз кечиб булса хам узгалар хукмига итоат этишга
урганиб колиш) каби холатларни келтириб чикаради.
Демократик узгаришлар,
инсон манфаатларининг хурмат
килиниши кандай ижобий холатларга олиб келишини биз мустакил
Узбекистоннинг демократик ислохотлари ва уларнинг юртимизда
■шаётган, тугилиб камол топаётган инсонлар такдирида хам куриб
турибмиз. Мустакиллик йилларида бизнинг юртдошларимизнинг
яафакат дунёкараши, фикрлаш тарзи ва ментал кобилиятлари,
балки узларига, узгаларга, Узбекистонни узининг ягона Ватани деб
тан олган минглаб кардош миллат вакилларига хам муносабатлари
яхши томонга узгарди, барча бунёдкорлик, Ватан тараккиёти, юрт
тинчлиги ва хал к фаровонлиги йулида бир тан, бир жон булиб,
харакат килишга урганди. Шунинг учун хам усиб келаётган ёш
авлод катта авлоддан кура аклли, доно, илмга чанкок, демократик
узгаришларга куникканрок булиб воя га етмокда. Чу нки уларнинг
и жт и м о и
11
л а ш v в и
учун
юртимизда
барча
шарт-шароитлар
яратилган.
Айникса,
Президентимиз
ташаббуслари
билан
хукуматимиз
томонидан
яратилган
шароитлар
боис
амалга
оширилаётган "Соглом она - соглом бола” харакати, Кадрлар
тайёрлаш миллий дастурининг кенг куламда барча таълим
боскичларида муваффакиятли жорий этилганлиги узининг жуда
катта ижтимоий самарасини бермокда. Бу ишларнинг миллий
манфаатимизга нечогли богликлигини таъкидлаб, Президентимиз
Ислом Каримов мустакилликнинг остонасидаёк, “Биз бутун
иктисодиётга ижтимоий йуналиш бахш этишни, уни инсонга, унинг
талаб ва эхтиёжларини кондиришга каратишни узимизнинг асосий
вазифамиз деб биламиз.... согликни с. <;лашни яхшилаш биринчи
99
даражали ахамиятга эга эканлигини таъкидлаш зарур...Миллатнинг
зурриёд фондини, х,еч муболагасиз айтиш мумкинки, хдлокатдан
саклаб
колиш
учун
кенг
куламдаги
тадбирларнинг
катта
комплексини амалга ошириш керак булади”40, деб таъкидлаганлари
айнан юртимиздаги тараккиёт мезонлари ва йуналиши айнан хдр
бир фукаро манфаатини уйлаб амалга оширилганлигини бугун
мустакиллигимизнинг 20 йиллиги тантана килинган онларда
накадар хаётий эканлиги, бошлаган ишларимиз самара берганли-
гининг гувохи булиб турибмиз.
Do'stlaringiz bilan baham: |