Узбекистон республикаси кишлок ва сув хужалиги вазирлиги

2 : ЭКИН ЗАРАРКУНАНДАЛАРИНИ КЎПАЙИШИ ВА ТАРҚАЛИШИНИ БАШОРАТ ҚИЛИШНИНГ НАЗАРИЙ АСОСЛАРИ.

Қишлоқ хўжалик экинларини зараркунанда ва касалликларини ривожланишини ва кўпайишини башорат қилишнинг бир қанча шартлари бор. Биринчидан, башорат қилинадиган объектнинг ривожланиши хусусиятлари, вақт ўтиши билан ўзгарувчанлиги ва динамика сонидаги бу ўзгарувчанликни сабаблари ҳақида маълумотлар. Иккинчидан, информациялар йиғиш ва уларни қайта ишлаш учун услубий кўрсатмалар бўлиши лозим. Учинчидан, шу масала билан шуғулланувчи давлат идораси (уюшмаси) бўлиши лозим.

Ўсимликларни ҳимоя қилишда башорат қилишнинг асосий объектлари зараркунанда ва энтомофаглар популяцияларидир ва ўсимлик - фитофаг - энтомофаг тизимидаги алоқалардир. Аниқланишича зараркунанда ҳашоратларнинг сони (миқдори) кескин ўзгаришини асосий сабаби биотик бўлмаган ва биотик омилларнинг биргаликда таъсири.
Маълумки, популяциядаги ўзгаришлар бироз кечикиб боради. Масалан, зараркунандани ривожланиши бир неча бор қулай мавсум бўлгандан кейин тез кўпаяди ва аксинча бир неча бор ноқулай шароити мавсумлар бўлгандан кейин пасайиши мумкин.
Зараркунандаларни популяцияларини динамикасида 4 та босқич кузатилади:

1. 
   Депрессия босқичи - бу босқич бир неча карра ноқулай шароитли мавсумдан кейин кузатилади.
   
2. 
   Кўтарилиш босқичи - озиқа муҳити ва метеорологик муҳит қулай бўлганда кузатилади.
   
3. 
   Ёппасига кўпайиш босқичи - бу қулай шароит давом этаверса кузатилади.
   
4. 
   Пасайиш босқичи - бу босқич озуқа шароитини ёки метеорологик шароитни алохида ёки иккиланиши ҳам ёмонлашиши натижасида кузатилади.
   

Ўсимликларни зараркунанда ва касалликларини башорат қилишнинг қуйидаги типлари фарқланади:
1.Кўп йиллик башорат; 2.Йиллик (узоқ муддатли) башорат; 3. Мавсумий башорат; 4. Қисқа муддатли башорат.
Саволлар:

1. 
   Ўсимликларни зараркунандаларини башорат қилишни тақозо қиладиган шарт-шароитлар.
   
2. 
   Зараркунандаларни ривожланишида экологик ва биологик омилларни ўрни.
   
3. 
   Башорат типлари ва уларнинг моҳияти.
   

Адабиётлар: 1, 2, 3, 4, 5.