Узбекистан академия наук республики узбекистан

 
 
1-жадвал 
Асосий пиролиз технологияларининг ҳарорат ва жараён тезлиги бўйича таснифи 
Параметрлар 
Паст 
ҳароратли тез 
Юқори 
ҳароратли 
Секин 
пиролиз 
Карбонизация 
Жараён вақти 
1с 
1с 
5-30 мин 
Соат, кун 
Хом ашё ўлчами 
кичик 
кичик 
Ўрта 
Катта 
Хом ашё намлиги 
Жуда паст 
Жуда паст 
паст 
Паст 
Температура, 0С 
450-600 
650-1000 
500-700 
400-600 
Босим, к Па 
100 
10-100 
100 
100 
Газнинг чиқиш 
миқдори, % 
30 гача 
70 гача 
40 гача 
40 гача 
Суюқ маҳсулот 
чиқиши, % м.с.с. 
80 гача 
20 гача 
30 гача 
20 гача 
Суюқ маҳсулотнинг 
ёниш иссиқлиги, Мдж/кг 
23 
23 
23 
10-20 
Кокс миқдори, % м.с.с. 
15 гача 
20 гача 
20-30 
30-35 
Кокс (кўмир) ёниш 
иссиқлиги, Мдж/кг 
30 
30 
30 
30 
Реакторнинг конструктив хусусиятига кўра тез пиролиз технологиясини қуйидаги 
тартибда калассификациялаш мумкин:
- 
қайновчи қатламда пиролиз; 
- 
абляцион пиролиз; 
- 
циркуляцияланувчи қайновчи қатламда пиролиз; 
- 
икки реакторли қайновчи қатламда пиролиз; 
- 
икки шнекли реакторда пиролиз; 
- 
оқимда пиролиз. 

---

442 
Биомассадан муқобил ёқилғи олиш усуллари таҳлили 2-жадвалда келтирилган. 
2-жадвал 
Биомассадан муқобил ёқилғи олиш усуллари таҳлили
Биомасса турлари 
Олинадиган 
маҳсулот 
Технология 
Ф.И.К. 
% 
Ёниш 
иссиқлиги, 
МЖ/кг 
Дарахт чиқиндиси 
Ёқилғи 
Тўғридан 
тўғри ёқиш 
70 
16-20 
Мотор ёқилғиси 
Газификация 
70 
16-20 
Пиролиз 
маҳсулотлари (газ, 
суюқ ёқилғи, кокс) 
Пиролиз 
85 
20-40 
Бошоқли ўсимликлар 
Сомон 
Тўғридан- 
тўғри ёқиш 
70 
10-15 
Қанд лавлаги 
Этанол 
Бижғитиш 
80 
5-10 
Метан 
Ферментация 
50 
3-5 
Шаҳар маиший 
чиқиндилари 
Ёқилғи 
Тўғридан 
тўғри ёқиш 
50 
5-16 
Шаҳар оқова 
чиқинди сувлари 
Метан 
Ферментация 
50 
4-8 
Биомассани қайта ишлаш ва ундан ёқилғи олиш усуллари таҳлили шуни кўсатадики, 
биомассани пиролиз технологиясида қайта ишлаш бошқа технологияларга нисбатан 
энергетик жиҳатдан самарали эканлигини кўриш мумкин (2-жадвал).
Дарахт чиқиндисини пиролиз технологиясида қайта ишлаш орқали уч хил пиролиз 
маҳсулоти (биогаз, суюқ ёқилғи ва кокс) олинади. Пиролиз ёқилғиларининг ўртача ёниш 
иссиқлиги 20-40 Мдж/кг бўлиб, тўғридан тўғри ёқишга нисбатан 2 бараварга, газификация 
маҳсулотига нисбатан ҳам 2 бараварга ортиқлигини кузатиш мумкин. Республикамизда 
қуёш энергиясидан сўнг биомасса энергиясининг потенциали юқори эканлигини эътиборга 
олсак, биомассани тўғридан-тўғри ёқишга нисбатан муқобил ёқилғи олиш учун хом ашё 
сифатида ишлатилиши ва энергия олиниши самарали ҳисобланади.
Биомассани натурал ҳолатда тўғридан-тўғри ёқиш орқали иссиқлик энергиясини 
олиш ҳам энергетик ва экологик жиҳатдан самарасиз ҳисобланади. Шунинг сабабли қаттиқ, 
суюқ ва газсимон муқобил ёқилғи олиш учун биомассани термик қайта ишлаш, яъни 
биомассани пиролиз қилиш истиқболли ва энергетик самарали усул ҳисобланади. Пиролиз 
усулида биомассани қайта ишлаш орқали олинадиган суюқ ва газсимон ёқилғилар нисбатан 
экологик хавфсиз, ишлов берилмаган биомассага нисбатан юқори энергия сақламига (ёниш 
иссиқлиги) эга [8].
Амалда қўлланилаётган биоэнергетик ва пиролиз қурилмаларининг техник ва 
энергетик параметрларининг қиёсий таҳлили шуни кўрсатадики, ушбу қурилмаларда 
биомассани қайта ишлашнинг энергия сиғими юқори бўлиб, қурилманинг умумий энергия 
балансида 40-60%ни ташкил қилади.