Қаттиқ маиший чиқиндилар шаҳарларда атроф-муҳит ифлосланишининг глобал муаммосига айланди. 1999 йилда мамлакатда тўпланган саноат ва маиший чиқиндиларнинг умумий массаси тахминан 4,4 миллиард тоннани ташкил етди

Қаттиқ маиший чиқиндилар шаҳарларда атроф-муҳит ифлосланишининг глобал муаммосига айланди. 1999 йилда мамлакатда тўпланган саноат ва маиший чиқиндиларнинг умумий массаси тахминан 4,4 миллиард тоннани ташкил етди. Биргина ўтган йил давомида ер майдонлари учун 160 минг гектар ер хўжалик муомаласидан чиқарилди.Шаҳар ахлатида органик келиб чиқадиган кўп миқдордаги маиший чиқиндилар мавжуд: озиқ-овқат чиқиндилари, қоғоз қолдиқлари, матолар, ёғоч ва бошқалар. МСВ таркибида 0.6-0.7% н; 0.8% К2О; 0.5-0.6% П2О5, 7-9% гача Cао ва қуруқ модда жиҳатидан кўп из елементлари бор [1,2]. Бундан ташқари, шуни таъкидлаш керакки, ўсимлик чиқиндиларининг кўпайиши ёз-куз даврида қайд етилган - булар барг ахлати ва мева-сабзавот chiqindilari.Biz қаттиқ чиқиндиларни universal мелиорант хусусиятларига ега бўлган органик-mineral ўғитларга қайта ишлашнинг янги усулини таклиф қилдик. Қаттиқ чиқиндиларни қайта ишлаш ва органик-mineral ўғитларни олиш усули екологик жиҳатдан хавфсиздир, катта енергия ва пул талаб қилмайди, чунки у маҳаллий саноатнинг бошқа соҳаларида ишлайдиган аллақачон маълум бўлган ишлаб чиқариш линияларидан фойдаланишга асосланган.
Бизнинг таклиф қилинган "қаттиқ маиший чиқиндилар асосида тупроқ унумдорлигини ошириш учун аралашмани олиш усули" нафақат қаттиқ чиқиндиларни, балки куз-баҳор даврида шаҳар ва аҳоли пунктларидан чиқиндихоналарга експорт қилинадиган барг ахлатини (шохларини) ҳам органик-mineral ўғитларга қайта ишлаш учун муваффақиятли ишлатилиши мумкин. Бу нафақат ахлатни қисқа вақт ичида ўғитга қайта ишлашга, балки уни тупроққа органик-mineral ўғит (ВМД) шаклида қайтаришга имкон беради.
"Усул" принципи қуйидагича: олдиндан ажратилган қаттиқ чиқиндилар махсус идишга қуйилади ва катализатор билан тўлдирилади, сўнгра аралаштирилади (жараён атмосфера босимида содир бўлиши мумкин). Бундай "нам куйдириш" вақтида маълум миқдорда иссиқлик ажралиб чиқади (қиздириш +180 га ъ сиши мумкин), унинг бир қисми ишлаб чиқарилаётган ўғитларни янада қуритиш учун, қолган қисми еса маиший еҳтиёжлар учун ишлатилиши мумкин. "Нам" ёқиш маиший чиқиндиларнинг массасига, ажратиш пайтида уларни майдалаш оҳангига ва таркибидаги органик моддалар таркибига қараб, сифат жиҳатидан ҳам, фракциялар ҳажмига қараб 1 соатдан 24 соатгача амалга оширилади.Чиқиндилардаги турли юқумли касалликлар ва гелминт тухумларининг патогенлари юқори ҳарорат ва агрессив муҳитдан бутунлай нобуд бўлади, бу еса шартли стерил моддани олиш имконини беради.Қайта ишлашнинг биринчи босқичини тугатгандан сўнг, иккинчисига ўтиш керак – ҳар қандай оҳак ёки оҳак ўз ичига олган material (оҳак, дефекат, оҳактош ва бошқалар) томонидан амалга ошириладиган ортиқча катализаторни зарарсизлантириш.). Бундан ташқари, калций карбонатлардан ташқари каолинит ва монтмориллонит каби иккиламчи коллоид дисперс минералларни ўз ичига олган лесс ёки лессга ўхшаш лой билан қўшимчаларни амалга ошириш керак. Иккинчиси оғир металларнинг ҳаракатчан шаклларини доимий равишда маҳкамлаш, уларни кристалл панжарага маҳкамлаш орқали собит шаклларга айлантириш хусусиятига ега. Нейтраллаш жараёни конденсацияланиши ва техник еҳтиёжлар учун ишлатилиши мумкин бўлган карбонат ангидриднинг мўл-кўл чиқарилиши билан содир бўлади. Бу усулда олинган organo-mineral аралашмада (қуруқ модда бўйича) 0.6-1.2% Н; 0.8-1.0% К2О; 0.5-0.9% П2О5; 20% гача Cао, lignin ва гилли минераллар мавжуд.Ўтказилган тадқиқотлар шуни кўрсатдики, органик ўғитлар сифатида organo-mineral ўғитлардан фойдаланиш бир қанча ижобий жиҳатларни беради.Биринчидан, organo-mineral ўғит таркибида жуда кўп миқдордаги янги lignin мавжуд бўлиб, у mineral озиқланиш елементларининг секин таъсир қилувчи манбаи ва гумус ҳосил бўлиш манбаи, микроорганизмларнинг ривожланиши учун восита ва шунинг учун ўсимликлар учун ишончли озуқа манбаи ҳисобланади.Иккинчидан, organo-mineral ўғитлар таркибидаги калций, бир томондан, тупроқдаги органик моддаларни бирлаштиришга ёрдам беради, бошқа томондан тупроқни калций билан тўлдириш манбаи ҳисобланади, яъни.тупроқнинг optimal сув-физик хусусиятларини шакллантириш учун қулай шароит яратади.Учинчидан, organo-mineral ўғитлар таркибида ўсимликлар учун зарур бўлган маълум миқдорда ҳаракатчан озиқ моддалар, макро - ва микроелементлар мавжуд.Тўртинчидан, таркибида 6% гача органик углерод бўлган органик-mineral ўғитлардан фойдаланиш замонавий қишлоқ хўжалиги ишлаб чиқаришининг енг муҳим муаммоларидан бирини - тупроқда гумус етишмовчилигини таъминлашни ҳал қилади. Бешинчидан, олинган аралаш universal мелиорант сифатида ишлатилиши мумкин, чунки зарарсизлантириш жараёнида мелиорантлар дунёсида ишлатиладиган асосий мелиоратив компонент бўлган муҳитнинг турли реакциялари ва турли хил калций миқдори билан ўғитлар ишлаб чиқаришни режалаштириш мумкин. Агар organo-mineral ўғитларни шўрланган тупроқларда қўллаш режалаштирилган бўлса, унда таркибида Cаcо4 бўлган кислотали аралашмани ишлаб чиқариш дастурлаштирилган, агар кислотали тупроқларда бўлса, унда озгина ишқорли, тўйинган Cаcо4.Қишлоқ хўжалиги екинлари (кузги буғдой, салат, ем-хашак лавлаги) бўйича лаборатория, ўсимлик тажрибаларида ва далада олиб борган тадқиқотларимиз ҳамма жойда статистик жиҳатдан оқилона ҳосил ўсишини кўрсатди. Тажрибалар, шунингдек, қизил еман маданияти бўйича ўрмон питомникида ўтказилди, бу ерда еман кўчатлари баландлиги ўсишида сезиларли ижобий ўзгаришлар қайд етилди.Олинган органик-mineral ўғитларнинг атроф-муҳитга таъсирини ўрганиш уларнинг екологик нуқтаи назардан самарадорлигини кўрсатади [3]. Бундай ўғитлардан фойдаланиш сув манбаларининг ифлосланишига нисбатан айниқса хавфли бўлган нитрат ионларини олиб ташлашни камайтиради. Аммоний иони метр қалинликдаги тупроқнинг юқори қатламларида тўлиқ ушланиб қолади. Кўриниб турибдики, бу асосан mobil аммонийни тузатувчи organo-mineral ўғитлар таркибидаги lignin (30-50%) таркибига боғлиқ.Organo-mineral ўғитлардан фойдаланиш бузилган ерларда (ташландиқ ер майдонлари, гил қазиб олиш заводларининг ташламалари, очиқ кон қазиш билан шуғулланувчи корхоналар, нураш ёнбағирларида ва бошқаларда истиқболли бўлиши мумкин.), яъни. уларнинг мелиорацияси учун. Шундай қилиб, таклиф етилаётган усул бир вақтнинг ўзида organo-mineral ўғит сифатида ишлатилиши мумкин бўлган тўпланган (ахлатланган) хом ашёдан янги universal моддани ва ҳар қандай тупроқларда, бузилган тупроқларда ишлатилиши мумкин бўлган секин таъсир қилувчи ўғит хусусиятларига ега universal мелиорантни синтез қилишга имкон беради. ўрмон питомникларида ва ҳоказо.Қаттиқ чиқиндиларни органик-mineral ўғит-мелиорантга қайта ишлашнинг таклиф етилаётган усулини баҳолашда муаммони ҳал етишнинг технологик, ижтимоий, молиявий-иқтисодий жиҳатларига еътибор бериш керак. Тавсия етилган усул учун маиший чиқиндиларни қайта ишлаш технологияси нуқтаи назаридан: а) катта енергия сарфини ва қимматбаҳо махсус жиҳозлардан фойдаланишни талаб қилмайди; шу мақсадда аллақачон бошқа фаолият соҳаларида ишлатиладиган маҳаллий ишлаб чиқариш линияларидан фойдаланиш мумкин; б) қайта ишлаш жараёнида маҳаллий ишлаб чиқаришнинг арзон материаллари (реактивлари), шунингдек ўзлари йўқ қилинадиган озиқ-овқат, қайта ишлаш ва оғир саноат чиқиндилари ишлатилади; в) қайта ишлаш жараён маиший чиқиндиларнинг таркиби ва ҳажмига қараб 1 дан 24 соатгача давом етади, у тўлиқ назорат қилинади ва керакли хусусиятлар ва кўрсаткичларга ега бўлган organo-mineral ўғитларни олиш имкониятини беради; д) узлуксиз ва ёпиқ циклли ишлаб чиқаришни ташкил етиш имконияти; е) якуний маҳсулот-organo-mineral ўғит-суюқлик; ф) қайта ишлаш жараёнида ён маҳсулотлар CО2 ва иссиқлик ҳисобланади, иқтисодий ва саноат еҳтиёжлари учун ҳам ишлатилиши мумкин; г) ҳосил бўлган органик-mineral ўғит екологик тоза. Ижтимоий жиҳат:
а) маиший чиқиндиларнинг органик қисмини тез ва екологик жиҳатдан хавфсиз қайта ишлаш маиший чиқиндиларни йўқ қилишда чиқиндиларсиз цикл занжирини ёпиш ва уни universal органик-mineral ўғит шаклида қайта ишлатишга имкон беради, бу атроф-муҳитни яхшилашга ва атроф-муҳитни ҳал қилишга сезиларли таъсир қилади. инсониятнинг асосий муаммоларидан бири;
б) созланиши хусусиятларга ега universal мелиорантни олиш уни ишлатиш имкониятлари ва кўламини сезиларли даражада кенгайтиради. Аввало, бу қишлоқ хўжалиги ва ўрмон хўжалиги, туз квартиралар ва туз ботқоқларидан мелиоратив ҳолатини яхшилаш ҳисобланади, Украина жанубидаги кенг ҳудудларни егаллаб қайси, камбағал сув-жисмоний хусусиятлари билан ерлар, техноген бузилган ерларнинг ривожланиши, (очиқ кон жойларда биологик мелиоратив, шлак- ва тог ъ - кон корхоналари ва иссиқлик електр станциялари, нефт қазиб олиш майдончалари ва ер ости олтингугурт еритиш), ўрмон парки қурилиши ва денгиз қирғоқлари бўйлаб шўрланган тупроқларда яшил зоналар яратиш, яъни илгари фойдаланилмаган ерларни ўзлаштириш ва иқтисодий айланмага жалб қилиш натижасида ҳосил бўлган лой сақлаш жойлари ишлаб чиқариш соҳасида.Молиявий ва иқтисодий жиҳат:
а) қаттиқ маиший чиқиндиларнинг органик қисмини қайта ишлаш ва йўқ қилишни ташкил етишга ахлатни қайта ишлаш ва йўқ қилишнинг мавжуд технологияларига нисбатан анча кичик сармоялар талаб етилади;
б) якуний ва ён маҳсулотлар суюқ бўлиб, бу қаттиқ маиший чиқиндиларнинг органик қисмини қайта ишлашни иқтисодий жиҳатдан самарали қилади;
в) қайта ишлашнинг қисқа технологик цикли инвестиция ва капитал айланмасининг тез қайтишига ёрдам беради;
д) қаттиқ маиший чиқиндиларни аҳоли пунктларига яқин жойларда қайта ишлаш, қиммат mineral ўғитлардан кам бўлмаган маҳаллий органик ва mineral ўғитларни олиш имконини беради. Бунга қўшимча қилиш керакки, иккинчисини ташиш катта маблаг ъ талаб қилади, натижада уларнинг нархи завод билан таққослаганда икки баравар кўпаяди.