Узб еқистон сср фанлар академияси

Буйруқ гаплар
Буйруқ таплар кишининг хоҳиши, илтимоси, маслаҳати, буйруғи каби турли ниятларини ифодалаб келади: Йўлчи, чироғим сувни тезлатинг(Ойбек). Наҳотки, ёлғон гап сўзласам! (Ойбек). Биз бу катта ишга ўз ҳиссамизни қўшамиз. Фақат дадиллик^ дадиллик керак! Четвериков, ўнгдаги батальонни шимол томонга буриб, Семеновга ёрдам берсин! (Казакевич).
Буйруқ гапларнинг тузилиши. Буйруқ гаплар тур­ли йўллар, воситалар ёрдами билан тузилади:

1. 
   Буйруқ-истак майлининг кесим вазифасида келиши билан:
   

1. 
   шахе: Тушунтиринг, недур вазифангиз, сўз минутин кўпроц бе- рай, оз десангиз (С. Жўр а). Ёшлик, қариликни суриштириб ўтир- майлик! (М. Г орький). Иван, кел, уйга бориб ўтирмасдан, шу ерда овқат цилайлик! (М. Горький). Э, халойиқ, бутун кучи- мизни бир куч қилиб тўплайлик! (М. Г орький). Олимжон ака! Ерларимизни қондириб-қондириб суғорайлик! (Ш. Рашидов).
   
2. 
   шахе: Писта-бодомдан кўпроқ ол!(Ойбек). Онангни қўлингда тутсанг, синглингни бошингда тут! (Ойбек).Қара,, жаҳон, ўғлимга қара! (Ҳ. П ў л а т). Ешсан, соғсан, ишла, ўйна, улфат кўр! (О й б е к). От! Ўлдир! Бола бермаймиз! (О й б е к). Ҳой, боща сув тошиб кетди, тезроқ кириб, бўғиб цўйинг! (О й- б е к). Онажон қайғурманг!... (О й б е к).
   
3. 
   шахс: Менинг ҳам юрагим машъалдай порласин! (П. Тур- су н). Майли боринг бўлмаса, дўстларингиз қараб цолмасин[ (Р. Файзий). Подшонинг тахти куйсин! (Ой бек). Гапинг ёл- ғон. Кўзинг чиқсин ёлғон гапирмай, фриц! (Б. Полевой). Хо- лисхон! Илоҳим паранжи қурсин. (Ҳ. Ҳ а к и м з о д а). Иш цилиб тузалсин-да!.. Яхши йигит эди (О. Гончар).
   

2. 
   Шарт майлининг кесим вазифасида ишлатилиши билан: Қани энди, улар ҳам бирга, ёнма-ён юриб келишеа! Қани энди, улар ҳам шу ерда бирга бўлишса... (О. Гончар). Қани энди„ ўлиб кетган ҳамма ўртоқларимиз ҳозир тирилиб цолса! Қани энди, улар ҳам шу куши кўришса, Маковей... (О. Гончар). Қаҳратон қиш бўлса!.. (Ойбек).
   

Бу ҳолда гап таркибида кошки, қани энди сўзи ҳам келиши мумкин: Кошки, акаси Йўлчи бўлса!(Ойбек).Кошки, шу вацт ўғил гўзалнинг ўрнида бўлсам! Қани энди, сенга ўхшаб ҳамма ақлли бўлса! (Б. К е р б о б о е в).
Шарт феълидан сўнг тўлиқсиз феъл эмоқ нинг турли шаклла- ри келади: Тезроқ кела қолишса эди! (М. Г орький). Оҳ, қани энди Анатолий Петрович тирик бўлса эди!.. (Космодемь­янская).
Баъзан шарт майлидан сўнг -я юкламаси келади: Тўққиэ