ЎҚув адабиёти овқатланиш

Асосий овқат манбалари ва организмни таъминлаш имкониятлари. Холин (лецитин таркибида)нинг асосий овқат манбалари сут маҳсулотлари, тухумлар, гўшт маҳсулотлари ва жигар, нон ва ёрмалардир. Унинг етарлича истеъмол қилинмаслиги вегетарианларда юз бериши мумкин.
Лецитиннинг, айниқса, ҳайвонлардагисининг, овқат манбаи таркибида ёғ кўп бўлишини ҳисобга олган ҳолда, холин билан таъминлаш овқатланишдаги ёғли таркибий қисмлар алиментар чекланган ҳолларда, масалан, семизликда, дислипидемияда етарлича бўлмаслиги мумкин. Бунда холин танқислигига ёғлар алмашинуви бузилиши билан боғлиқ касаллик жараёнлари кечишини оғирлаштирувчи омил сифатида қаралади.
Бетаиннинг озуқа манбалари, аксинча, ёғи кам маҳсулотлар: буғдой кепаги, исмалоқ, лавлаги, креветкалар, буғдой нонидир.
Тавсия этилувчи истеъмол миқдори. Холинга бўлган эҳтиёж 500 ... 1000 мг/сут миқдорида белгиланган. Бунда холин одатдаги рацион билан 600 мг.дан кўп тушмайди. Рацион билан бирга тушаётган бетаин ҳам холиннинг умумий интеграл миқдорига ҳисса қўшиб, унинг тушишини тавсия этилувчи даражагача етказиши мумкин.
Танқислиги ва ошиқчалигининг белгилари ва асоратлари. Холин танқислиги овқат билан бирга лецитин ва бетаин етарлича тушмаслигида, шунингдек, унинг биосинтези турлича, шу жумладан ирсий боғлиқ сабабларга кўра пасайганида (бузилганида) юзага келиши мумкин. Овқат билан бирга ёғлар, моно- ва дисахаридларнинг ошиқча тушиши, шунингдек, оқсил танқислиги холиннинг нисбий етишмовчилиги ривожланишига олиб келади.
Холин танқислигининг лаборатория маркери ЗЖПЛП миқдори пасайган ва АЛТ фаоллиги ошган фондаги гипергомоцистеинемиядир.
Узоқ давом этадиган чуқур холин танқислиги оқибатида жигарнинг ёғли инфильтрацияси, гепатит, фиброз ва цирроз ривожланади, шунингдек, гепатоцитларнинг оксидловчи шикастланиши оқибатидаги канцерогенез, ДНК репаратив жараёнларининг пасайиши ва апоптоз бошқарувининг бузилиши юзага келиши мумкин.
Холиннинг рационга 7,5 г/сут миқдорида қўшимча киритилиши гипотензив самара беради. Холиннинг жуда катта миқдорлари (10 ... 16 г) холиннинг метаболити – триметиламин ажралиши ва маҳсулоти ошиши оқибатида бадандан “балиқ ҳиди” келишига сабаб бўлиши бўлиши мумкин. Лецитиннинг худди шундай қўлланилиши бунақанги ҳолатни юзага келтирмайди. Холиннинг суткалик хавфсиз миқдори – 3г/сут ҳисобланади.
Холин хаддан ташқари кўп истеъмол қилинганда кузатиладиган касаллик белгилари ривожланишига олиб келадиган таркибида флавинлари бўлган ҒМ03 монооксигеназ гени ирсий нуқсонли бўлган ҳолларда
рациондаги холиннинг миқдорини иложи борича (унга бой бўлган маҳсулотларни пасайтириш ҳисобидан) пасайтириш лозим.
Карнитин. У жигарда, буйракларда ва бош мияда лизин алмаштирилмас аминокислотасидан S-аденозилметионин, аскорбат кислотаси, В6, РР ва темир иштирокида синтезланади. Одатда организм суткасига тана массасининг 0,16 дан 0,48 мг/кг миқдорида синтезлайди. Карнитин жигардан скелет мушакларига, миокард ва бошқа тўқималарга ўтиб, митохондрияларнинг ёғ кислоталаридан қувват ишлаб чиқаришида иштирок этади.
Карнитин узун занжирли ёғ кислоталарининг митохондрияларда оксидланиши ва АТФ ишлаб чиқарилиши учун энзимбоғлиқ ташилишини таъминловчи коферментдир. Карнитин, шунингдек, митохондриялардан ацилли гуруҳлар кўчирилиши ва қисқа ва ўртача занжирли ёғ кислоталари йўқотилишида иштирок этади.