Ҳуқуқ кафедраси

Шавкат Мирзиёев,
1-жилд, 28-29 бетлар, 2017.
уръони карим ижтимоий ҳаётнинг барча ўзгаришларини тўлиқ қамраб олган эмас. Шу боисдан панд-насиҳатлар йиғиндиси – Суннат (арабча, одат, анъана, хатти-ҳаракат) вужудга келган. Суннат Қуръондан кейин туради. У Муҳаммад (с.а.в.)нинг сўзлари ва хатти-ҳаракатлари баён қилинган муқаддас ривоятлардан иборат. Суннат VII асрнинг ўрталарида вужудга келган. Улар Муҳаммад пайғамбарнинг ҳаёти, фаолияти ва кўрсатмалари ҳақида ривоятлардан иборат. 2. Ҳадиси шариф. Ҳадис (араб. гап, ҳикоя, хабар, суҳбат) – Пайғамбаримиз Муҳаммад (с.а.в.) айтган гаплари, қилган ишлари ва бошқа қилинган ишларга муносабати ҳақида саҳобалар, Пайғамбар алайҳиссаломни кўрган кишилар қилган ривоятларни англатадиган тушунча. Ҳадислар мазмун-моҳиятига кўра одамларни эзгулик, ўзаро ҳамжиҳатлик, биродарлик, адолатпарварлик каби юксак инсоний фазилат ва сифатларга эга бўлишга чорлайди. Ўн тўрт асрдан зиёд вақт давомида Ҳадислар инсонларни жаҳолат ва залолат батқоғидан ҳидоят ва нажот йўлига даъват этиб келмоқда. Ҳадис мусулмонларда Қуръондан кейинги иккинчи муқаддас манбадир.
VII-VIII асрларда Ҳадислар тўплана бошланди. Ҳадислар танланиб, тартибга солина бошланган Исломда “Саҳиҳ”, яъни “Ишонарли тўплам” ва “Ғайри Саҳиҳ”, яъни “Ишонарсиз тўплам” ҳадислари вужудга келган. Ишонарли ҳадисларнинг 6 та тўплами вужудга келган.
Ҳадислар бир неча турга бўлинади. Пайғамбаримиз (с.а.в.) баъзи Ҳадисларни айтган пайтларида олдиларида битта киши бўлган. Ўша киши Расулуллоҳ (с.а.в.) айтган гапларини бошқаларга етказган.

3.2.3-Чизма

Пайғамбаримиз даврида Ҳадислар тартибга солинмаган ва китоб ҳолига келтирилмаган. Биринчи Ҳадислар тўплами Малик ибн Анаснинг “Муватто”, аш-Шофийнинг “Ал-Муснад” асарларидир.

Тасаввуф (Сўфийлик) ёки тасаввуф тариқатлари. Тасаввуф, сўфийлик – исломда инсонни руҳий ва ахлоқий комиллик сари йўлловчи таълимот. 30 дан ортиқ тасаввуф (яъни сўфийлик) тариқатлари мавжуд. Тасаввуф атамаси (сўфийлик қилувчи) тасаввуф изидан борувчи сўзларидан келиб чиққанлиги ҳақида турли тахминлар мавжуд. Тасаввуф, сувф – жун, пўстин сўзидан олинган. Илгари замонда тарки дунё қилган зоҳид, ўзини Худога бағишлаган одам, одатда, дағал жундан кийим кийиб юрган. Тасаввуфга (сўфийликка) асос солган таркидунёчилик ислом дини билан деярли бир вақтда пайдо бўлган. Муҳаммад (с.а.в.) нинг айрим сафдошлари Абу Дардо, Абу Зарр, Ҳузайра ибн Ямон ва бошқалар шундай кайфиятда бўлган. Исломда зоҳидлик оқими 8-аср ўрталари ва 9-аср бошларида шаклланган. Сўфийлик (тасаввуф) намоёндалари Қуръон оятлари мазмуни устида мушоҳада қилиш, илоҳий китоб ва Муҳаммад (с.а.в.) ҳадислари кўрсатмаларига қатъий риоя қилган. Боғдод ва Хуросонда сўфийлик мактаблари мавжуд бўлган. Инсон ва унинг Худога муносабати қандай бўлиши кераклиги ҳақидаги таълимотни яратган.