Usmanova N. Yu. Iqtisodiyot va moliyaviy menejment

Materiallarning turlari
a) To`g`ri materiallar – xom ashyo va asosiy materiallar;
b) egri (yordamchi) materiallar – moylash materiallari, gayka, v h k. 
Ishlab chiqarish sexlariga berilgan materiallar tegishli hujjatlar bilan 
rasmiylashtiriladi. Bu hujjatlar quyidagi vazifalarni bajaradi: 
-
ombor xodimlariga materiallarni chiqarish uchun asos;
-
ombor hisobi kartochkasi va bosh kitobga xarajat sifatida qayd qilish 
uchun asos. 
Materiallarni sarf qilishda yuzaga keladigan qiyinchilik ularni qaysi bahoda 
sarf qilinishini belgilashda yuzaga keladi. Chunki bir turdagi materialning o`zi bir 
necha bahoda sotib olingan bo`lishi mumkin. Bu holda haqiqiy qiymat bir necha 
ko`rinishga ega bo`lishi mumkinligidan sarf qilinayotgan materiallar qiymatini 
aniqlash metodini tanlash zaruriyati tug`iladi. 
Xarajat qilinayotgan materiallar qiymatini aniqlash va zahiralar qoldig`ini 
baholash uchun bir necha usuldan foydalanish mumkin: 
-
Birinchi keldi – birinchi sarf bo`ldi (FIFO) 
-
Oxirgi keldi – birinchi sarf bo`ldi (LIFO) 
-
O`rtacha tortilgan qiymat (AVECO) 
-
«NIFO» usuli
-
Me`yoriy qiymat usuli. 
Har bir korxona tashkil topganidan keyin, foyda olish maqsadida, albatta 
moliyalashtirish bilan shug`ullanadi. Foydani ko`paytirishga yo`naltirilgan 
aktivlarni boshqarish jarayoni moliyaviy menejmentda leveridj kategoriyasi bilan 
harakatlanadi. 
Leveridj 
bu – tom ma`noda og`ir narsalarni o`zgartira oladigan ma`lum bir 
kuch (yelka)ni bo`lib, uning yordamida nisbatan og`ir yuklarni joyida ko`chirish 
imkonini beradi. Iqtisodiyotga tadbiq qilganda u uncha katta bo`lmagan o`zgarishi 
natijaviy ko`rsatkichning sezilarli darajada o`zgarishga olib keluvchi omil sifatida 
qaraladi. Moliyaviy natijalar to`g`risidagi hisobot moddalarini qayta kopanovka 

---

218 
qilish va detallashtirish yuli bilan aniqlanishi mumkin bo`lgan leverdjni uchta turi 
mavjud.
Sof daromadning qiymati ko`p omillarga bog`liqdir. Korxona faoliyatini 
moliyaviy boshqarish tomonidan olib qaralganda korxona unga quyidagilar ta`sir 
ko`rsatadi: 
moliyaviy resuslarning qanchalik darajada oqilona ishlatilganligi;
mablag`lar manbasi tuzilmasi.