Usmanova N. Yu. Iqtisodiyot va moliyaviy menejment

 
15.3. Kapital qiymatini baholash va uni muqobillashtirish. 
Moliyaviy menejer 
moliya, kredit, moliyaviy menejment, buxgalteriya 
hisobi nazariyasini, moliya sohasidagi O`zbekiston respublikasi qonunchiligini, 
kredit, bank, birja va valyuta faoliyatlarini, moliya bozorlari (kapital bozori, kredit 
resurslari bozori, qimmatli qog`ozlar bozori, valyuta bozori) da bo`ladigan operat-
siyalar tartibini, xo`jalik subyektlari iqtisodiy asoslarini, tashqi iqtisodiy faoliyatni, 
soliqqa tortishni, iqtisodiy tahlil metodi va metodologiyasini bilishi kerak. Ayniqsa 
moliyaviy menejerning bug`alteriya balansini va xo`jalik subyektining moliyaviy 
vositalaridan foydalanishini xarakterlaydigan shu kabi hisobotlar (qolgan 4 ta 
hisobot shakli)ni o`qiy olishi muhimdir.
Moliyaviy menejer 
moliyaviy axborotlar(ichki va tashqi)ni tekshirib 
chiqish, moliyaviy faoliyat natijalari va kapital qo`yilmalar bo`yicha tadbirlar 
samarasini tahlil qilish, moliyaviy reja tuzish, tuzilgan moliyaviy dasturlarning 
samarasi va ratsionalligini baholash, moliyaviy resurslardan foydalanish bo`yicha 
hisobot tuzishni bilishi kerak.

---

224 
Moliyaviy mexanizm 
– 
bu moliyaviy resurslardan foydalanishni tashkil 
qilish, rejalashtirish va rag`batlantirishni bildiruvchi moliyaviy richaglar ta`siri 
yig`indisidir. Moliyaviy mexanizm 
– 
bu moliyaviy munosabatlarni boshqarish 
usullari yig`indisi.
Moliyaviy menejment 
korxona moliyaviy resurslarini shakllantirish, 
taqsimlash va foydalanishi bilan bog`liq tamoyil va metodlar tayyorlashda va 
boshqaruv qarorlarini amalga oshirishda hamda uning pul mablag`lari oborotini 
tashkillashtirishda o`zini namoyon etadi. 
Korxona 
moliyaviy 
faoliyatini 
samarali 
boshqarish 
moliyaviy 
menejmentning asosiy tamoyillarini amalga oshirishni ta`minlaydi. Bu tamoyillar 
umumiy menejmentning bir qismi bo`lib, quyidagilar hisoblanadi: 
1. Umumiy boshqaruv tizimida integratsiyalashuvi. 
2. Korxona rivojining strategik maqsadiga qaratilganlik.
3. Moliyaviy boshqaruv qarorlari tanlovi jarayoni optimalligi.
4. Boshqaruv qarorlari shakllanishining kompleks xarakterligi.
5. Yuqori tebranuvchan boshqaruv tashkiliyligi. 
Debitorlar tarkibiga: 
> xaridorlar va buyurtmachilarning qarzi; 
> ajratilgan bo`linmalarning qarzi; 
> sho`ba va qaram xo`jalik jamiyatlarining qarzi; 
> xodimlarga berilgan bo`naklar; 
> mol yetkazib beruvchi va pudratchilarga berilgan bo`naklar; 
> byudjetga soliq va yig`imlar bo`yicha bo`nak to`lovlari; 
> maqsadli davlat jamg`armalari va sug`urtalar bo`yicha bo`nak to`lovlari 
> ta`sischilarning ustav kapitaliga ulushlar bo`yicha qarzi; 
> xodimlarning boshqa operatsiyalari buyicha qarzi; 
> boshqa debitorlik qarzlari 
Korxonada kredit siyosati va mezonlari ishlab chiqilar ekan bunda quyidagi 
omillarni hisobga olish lozim: 
1. Sotish darajasi. 

---

225 
2. Inkassatsiyaga xarajatlar. 
3. Inkassatsiyaning o`rtacha davri. 
4. Chorasiz qarzlar darajasi. 
Albatta, kredit barcha firmalarga emas, balki kreditga qurbi yetmaganlarga 
beriladi. To`lash va moliyaviy barqarorlikni diqqat bilan ko`rib chiqib, qarz oluv-
chining moliyaviy ahvoli tahlilini o`tkazish zarur. Ma`lumotni bevosita qarz oluv-
chidan ushbu qarz oluvchi ishlaydigan boshliqqa firmalardan, qarz oluvchining 
moliyaviy ahvoli tahlilini o`tkazish zarur. Ma`lumotni bevosita qarz oluvchidan 
ushbu qarz oluvchi ishlaydigan boshliqqa firmalardan, qarz oluvchining bankidan 
va boshqalardan olish mumkin. Chet ellarda turli birlashmalarning kreditga qurbi 
etishi haqidagi ma`lumotlarning kreditga qurbi etishi haqidagi ma`lumotlarni 
sotuvchi maxsus firmalar (Dun&Brandstreet) mavjud. So`ngi xulosani qabul 
qilishda kreditning besh tavsifi hisobga olinadi: 
1. Qarz oluvchi haqida tavsifnoma. 
2. Kreditga qurbining etish, etmasligi. 
3. Mablag`. 
4. Kreditni ta`minlash. 
5. Qarz oluvchi firmasining kelgusi rejalar.