Ушбу «Гистология» маъруза матнлари кафедра =арорига асосан аду ы=ув услубий щайъати томонидан (1999 йил 4 сентябрь) =ылланишга тавсия этилган

Zich tolali biriktiruvchi to’qima 
Siyrak va zich tolali biriktiruvchi to’qimalar orasida keskin chegara o’tkazish 
mushkul, chunki orga-nizmda biriktiruvchi to’qimaning hujayralar va hujayralararo 
modda nisbati asta-sekin o’zgaradi. 

---

48 
Тolalarning joylanish tartibi bo’yicha zich tolali biriktiruvchi to’qimaning shakllangan 
va shakllanmagan turlari farq qilinadi. 
Zich shakllanmagan biriktiruvchi to’qima terining to’rsimon qavati va bo’g’in 
xaltachalari biriktiruvchi to’qimasida uchrab, uning kollagen va elastik tolalari bir-
biriga zich, lekin tartibsiz joylashganligi uchun to’rsimon tuzilishga ega. Hujayralar turi 
ko’p bo’lmay, amorf modda ham kamdir. Hujayralar asosan fib-roblast va 
fibrotsitlardan iborat bo’lib, ular uzunchoq shaklga ega. Zich shakllangan biriktiruvchi 
to’qima esa tolalarning tartibli joylashishi bilan farqlanadi. Bu to’qimada tolalarning 
joylashishi kuch chiziqlari bo’ylab yo’nalgan. Shakllangan biriktiruvchi to’qimaga 
paylar, bog’lamlar, fibroz membranalar va plas-tinkasimon biriktiruvchi to’qima kiradi. 
Bu to’qi-maning tarkibiy qismlarining tuzilishiga mukam-malroq to’xtab o’tamiz. 
Paylar (tendo). Paylar pishiq tortmalar bo’lib, mushaklar shu paylar orqali suyakka 
birlashadi. Paylar bir-biriga parallel yotuvchi yo’g’on kollagen tolalardan tashkil 
topgan. Kollagen tolalar orasida elastik to’r yotadi. Ularning orasida asosiy modda 
yotadi. Birik-tiruvchi to’qima hujayralaridan esa tolalar orasida yetuvchi 
fibrotsitlargina bo’ladi. Fibrotsitlar to’rt-burchak, uchburchak yoki trapetsiya shakliga 
ega bo’lib, yon tomondan tayoqcha shaklini eslatadi. Bu hujayralarni pay hujayralari 
deb ham nomlanadi. 
Payda har bir kollagen tolalar tutami fibrotsitlar bilan chegaralangan. Bu tolalar 
birlamchi tartibli tolalar deyiladi. Bu tolalar tashqi tomondan endo-tenoniy deb 
ataluvchi siyrak tolali biriktiruvchi to’qimaning yupqa pardasi bilan o’ralgan. 
Birlamchi tolalar yig’ilib, ikkilamchi tolalar tutamini hosil qiladi. Ikkilamchi tolalar 
tutami o’z navbatida uchlamchi tolalar tutamini hosil qiladi. Bu tolalar tutami tashqi 
tomondan peritenoniy deb ataluvchi siyrak tolali biriktiruvchi to’qimadan iborat parda 
bilan chegaralangandir. Shu pardalarda paylarni oziqlantiruvchi tomirlar hamda 
paylarni innervatsiya qiluvchi nerv tolalari va nerv oxirlari joylashadi. 
Mustahkamlash uchun savollar 
 
1.
Biriktiruvchi to’qima o’z ichiga qanday to’qimalarni oladi? 
2.
Asl biriktiruvchi to’qima nima? 
3.
Biriktiruvchi to’qimaning asosiy hujayralarini bayon qiling. 
Тayanch iboralar 
 
1.
Biriktiruvchi to’qima. 
2.
Asl biriktiruvchi to’qima. 
3.
Siyrak biriktiruvchi to’qima. 
4.
Biriktiruvchi to’qima hujayralari. 
5.
Retikulyar to’qima. 
6.
Zich biriktiruvchi to’qima. 

---