Ушбу «Гистология» маъруза матнлари кафедра =арорига асосан аду ы=ув услубий щайъати томонидан (1999 йил 4 сентябрь) =ылланишга тавсия этилган

Gialinli tog’ay to’qimasi 
Gialinli tog’ay ko’p uchraydigan tog’ay turidir. Embrion skeletinig ko’p qismi, 
voyaga yetgan organizmda qovurg’alarning to’sh suyagiga tutashish joyi, bo’g’imlar 
yuzasi va havo o’tkazuvchi yo’llar devori gialin tog’aydan tuzilgandir. U ko’kimtir 
rangi bilan farqlanadi. 
Тog’ay tashqi tomondan biriktiruvchi to’qimaning yupqa qavati -perixondr bilan 
qoplangan. Тog’ayning yuqori qavatidagi xondrotsit hujayralari xondroblast 
hujayralaridan ko’p farq qilmaydi, chuqurroq qavatida esa tog’ay hujayralari asta-sekin 
kattalashadi. Хondrotsitning yuzasi tekis bo’lmay, elektron mik-roskopda ko’rinuvchi 

---

51 
mikrovorsinkalari bor. Bu hujayralar yadrosi yumaloq bo’lib, xromatini kamdir. 
Sitoplazmasida konsentrik sisternalar shaklida endoplazmatik to’r joylashganligi 
ko’rinadi. 
Хondrotsit mitoz yo’li bilan bo’linadi. Hosil bo’lgan yangi hujayralar atrofida zich 
hujayralararo modda bo’lgani uchun ular bir-biridan uzoqlashmay, izogen gruppalarini 
hosil qiladi. Shuning uchun qari tog’aylardagi izogen gruppalar 8-10 tagacha xond-
rotsitlar tutadi.
Hujayralararo moddaning holatiga ko’ra tog’ay hujayrasining shakllari turlicha bo’lishi 
mumkin. Yosh tog’aydagi hujayralararo modda suvga va proteoglikanlarga boy, bu 
yerda tog’ay hujayralari shakli yumaloq. Qari tog’aylarda hujayralararo modda 
zichlashgan bo’lib, hujayralari odatda disk shaklini oladi. Yakka yoki izogen gruppalar 
atrofida yotgan hujayralararo modda turlicha bo’yaladi, chunki uning tarkibida oqsillar 
va proteoglikanlar miqdori turlicha bo’ladi. Hujayralararo moddaning hujayralar 
atrofida bevosita joylashgan, ko’p miqdorda glikozaminoglikan va proteoglikanlar 
saqlovchi zonasi keskin bazofil bo’yaladi. Bazofil bo’yaluvchi moddalar izogen 
gruppalarni har tomondan bir tekisda o’ragani uchun ular sharsimon tanachalarni hosil 
qiladi. Yirik va qari tog’ayda bazofil tanachalar atrofida halqa singari oksifil zona 
shakllanadi, chunki yosh ulg’ayib borgani sari tog’ay hujayralarining soni va amorf 
moddada glikozaminoglikanlar miqdori kamayadi. Pirovardida hujayralararo modda 
bazofiliyasining susayishi va unda kalsiy tuzlari o’tirishi kuzatiladi. 
Hamma gilian tog’aylar ham bir xil tuzilishga ega emas, masalan, bo’g’imlar 
yuzasidagi tog’ay perixondrga ega bo’lmaydi. Bo’g’im tog’aylarida uch zona ajratiladi. 
Тashqi zona mayda, o’rta zona yirik, yumaloq hujayralardan, ichki zona esa kalsiy 
tuzlari o’tirgan tog’ay moddasidan iborat.