Ушбу «Гистология» маъруза матнлари кафедра =арорига асосан аду ы=ув услубий щайъати томонидан (1999 йил 4 сентябрь) =ылланишга тавсия этилган

Endoteliy hujayralari 
Endoteliy hujayralari yurak, qon tomir sis-temasining hamma tarkibiy qismlarini va 
limfa tomirlarini ichki tarafdan qoplab turadi. Bu hujayralar uzluksiz qavat hosil qilib, 
limfatik tomirlardan boshqa qismida bazal plastinkada joylashadi. 
Endoteliy hujayralari yassi hujayralar bo’lib, kumush bidan impregnatsiya 
qilinganda hujayra chega-ralari aniq ko’rinadi. Qo’shni hujayralar orasidagi kontaktlar 
turg’un bo’lmay, patologik holatlarda va ba’zi fiziologik o’zgarishlarda yo’qolishi va 
qayta tiklanishi mumkin. 
Elektron mikroskopda hujayra ostidagi bazal plastinka aniq ko’rinadi. Hujayraning 
yadro saqlovchi qismlari kengroq (3-6 mkm), chetki qismlari ancha yupqa bo’ladi 
(qalinligi 20-80 nm va ba’zan 1-2 mkm gacha boradi). 
Endoteliy hujayralari joylashgan bazal plastinka fibrillyar tolalaridan va ko’p 
miqdorda mukopo-lisaxaridlar saqlovchi amorf moddadan iborat bo’lib, uning holati 
kapillyarlar o’tkazuvchanligini belgi-laydi. Endoteliy hujayralari biriktiruvchi to’qima-
ning kollagen tolalariga nozik ipchalar-filamentlar orqali birikadi. 
Хulosa qilganda, endoteliy hujayralari mezenxi-madan taraqqiy etib, qon va 
to’qimalar orasidagi moddalar almashinuvida muhim o’rin tutadi. Bu pro-sessda 
endoteliy hujayralaridagi yupqalashgan qism-lardagi fenestralar, hujayralar orasidagi 
yoriqlar va sitoplazmadagi pinotsitoz pufakchalar katta ahamiyatga ega. 

---

46 
Adventitsial hujayralar 
Adventitsial hujayralar kam differensiallangan, yassi yoki duksimon shaklga ega 
hujayralar bo’lib, qon tomirlar atrofida joylashadi. Adventitsial hujay-ralar 
peritsitlardan farq qilib, hech qachon bazal membrana bilan o’ralmaydi. Ularning 
sitoplazmasi sust bazofil bo’yalib, o’zida kam miqdorda organellalar tutadi. 
Adventitsial hujayralar kam differen-siallangan hujayralar bo’lib, ulardan ma’lum 
sharoitlarda fibroblastlar yoki adipotsitlar hosil bo’lishi mumkin deb hisoblanadi.