Uo‘K: 53(072) kbk

5.59. 
Masofaviy 
boshqarish
(t.y. 
elektr 
ta’minoti 
tizimi)
- 
Дистанционноеуправление
(системамижелезнодорожногоэлектросна
бжения)
- 
Remote control
(systems of railway power supply)
– tezkor 
xodimlar tomonidan elektr energiyasini uzatish, o‘zgartirish yoki taqsimlash 
qurilmalari(tortuvchi nimstansiyalar, seksiyalash postlari, parallel ulash 
punktlari va kontakt tarmog‘ining boshqa ob’ektlari, signalizatsiya va 
markaziy blokirovka yuqori kuchlanishli liniyalari hamda bo‘ylama elektr 
ta’minoti liniyalari qurilmalari ish faoliyatini)dan uzoq masofada joylashgan 
boshqaruv organlariga telemexanizatsiya vositalaridan foydalanmagan holda 
ta’sir ko‘rsatish orqali t.y. elektr ta’minoti tizimlarini boshqarish.
5.60. Masofaviy himoya
(M.h.) 
– Дистанционная защита -Distance 
protection 
- 
zanjirni 
faqat 
shikastlangan 
uchastkasini 
ajratishga 
mo‘ljallangan va nisbiy saralash qobiliyatiga ega bo‘lgan yo‘naltirilgan 

---

182
himoya. T.y. transportida M.h. asosan o‘zgaruvchan tok tortish tarmoqlarini 
qisqa tutashish(Q.t.)lardan himoyalashda foydalaniladi. Bu tur himoya 
tortuvchi nimstansiyalar va seksiyalash postlari fiderlarida hamda ayrim 
holatlarda parallel ulash punktlarida qo‘llaniladi va o‘zgaruvchan tok 
uchastkalarida asosiy himoya turi hisoblanadi. M.h.da o‘lchash organi 
vazifasini qarshilik relesi – zanjirning himoya o‘rnatilgan joyidan uning 
shikastlangan joyigacha bo‘lgan masofaga proporsional (shuning uchun ham 
M.h. deb ataladi) kuchlanish va tok nisbatining ma’lum qiymatida ishga 
tushadigan o‘lchash busag‘a elementi bajaradi. Masofaviy himoyaning 
ishlash prinsipi kuchlanish birinchi garmonik tashkil etuvchisini tok birinchi 
garmonik tashkil etuvchisiga nisbati bilan aniqlanadigan tortish tarmog‘ining 
shartli (fiktiv) qarshiligini qarshilik relesi yordamida muntazam o‘lchanishiga 
asoslangan. Q.t. paytida tortish tarmog‘idagi kuchlanish kamayadi, undagi 
tok esa ortadi. O‘lchanayotgan qarshilik qiymati qarshilik relesining ishga 
tushish qiymatidan kamayganda rele ishga tushadi. Relening ishga tushish 
qarshiligi 
ish..t
Z
, odatda, doimiy kattalik emas, chunki u relega berilayotgan 
kuchlanish va tok orasidagi faza siljish burchagiga bog‘liq bo‘lib, bu burchak 
q.t. paytida ortadi va zonada tortish yuklamasi bo‘lmaganda 60°-70° ni 
tashkil etadi. Temir yo‘l uchastkasining ishchi rejimida bu burchak 30°-45° 
atrofida bo‘ladi. 
Qarshilik relesining ishga tushishiga olib keluvchi kompleks 
tekislikdagi nuqtalar to‘plami relening ishga tushish sohasi, undagi qolgan 
nuqtalar to‘plami esa relening ishga tushirmaslik sohasi deb ataladi. Ishga 
tushish va ishga tushmaslik zonalarini ajratuvchi chegaraviy liniya relening 
kompleks tekislikdagi ishga tushish yoki burchak xarakteristikasi deb ataladi. 
УЭЗФ, УЗТБ, УЭЗФМ rusumli himoya komplektlarida yo‘naltirilgan 
relelardan foydalanilgan holda ikki bosqichli himoyadan foydalanilgan. 
УЭЗФМК himoya komplektida esa uch bosqichli masofaviy himoyadan 
foydalanilgan. Ushbu himoya komplektlarida qo‘llanilgan elementlar bazasi 
eskirganligi bois keyinchalik integral mikrosxemali AЗ va MЗKС hamda 
БМРЗ-27,5-ФСК rusumli mikroprotsessorli himoya komplektlari ishlab 
chiqildi. 
Tortuvchi nimstansiya fideridagi ikkita bosqichli masofaviy himoya 
sxemasidagi 
1
KZ
va 
2
KZ
yo‘naltirilgan tok relelari 
TA
va kuchlanish 
TV 
transformatorlaridan ta’minlanadi. Himoyaning ikkinchi bosqichi (
2
KZ
rele) 
xuddi tokli himoyadagidek sababga ko‘ra ma’lum ushlanish vaqti bilan ishga 

---

183
tushadi (5.21- rasmga qarang!). Himoya birinchi bosqichida 
1
KZ
relening 
ishga tushish zonasi uzunligi 
SP
l
8
,
0
ga teng. Himoyaning ikkinchi bosqichi 
SP
l
masofaning qolgan qismi -
SP
l
2
,
0
ni va seksiyalash posti himoya zonasini 
qisman himoya qiladi. 
1
KZ
releni ishga tushishi 
KL
oraliq releni ishga 
tushishiga va nimstansiya fideridagi 
YAT
uzgich g‘altagiga kuchlanish 
berilishi bilan uni uzilishiga olib keladi (4.21-rasmga qarang!). 
2
KZ
relening 
ishga tushishi ketma – ket ravishda 
KT
vaqt relesini (ma’lum ushlanish vaqti 
bilan) ulanishi 
KL
oraliq relening ishga tushishi natijasida uzgichni 
uzilishiga 
olib 
keladi. 
Tortuvchi 
nimstansiyaning 
bevosita 
yaqin 
nimstansiyadagi 
1
KZ
relening “o‘lik” zonasini yo‘qotish uchun uni kesma 
tok rejimiga o‘tkazish ko‘zda tutiladi yoki himoya komplektiga qo‘shimcha 
kesma tok kiritiladi. Bu kesma tok 
1
KZ
rele “o‘lik” zonasida q.t. yuz 
berganda ishga tushadi. 
5.21-rasm. Tortuvchi nimstansiya fideridagi masofaviy himoya prinsipial 
sxemasi:
1
KZ
va 
2
KZ
- yo‘naltirilgan tok relelari; 
TA
, 
TV
- tok va kuchlanish 
transformatorlari; 
KL
- oraliq relesi; 
KT
- vaqt relesi; 
YAT
- nimstansiya fideridagi 
uzgich.