Uo‘K: 53(072) kbk

5.58. Markaziy energodispetcherlik punkti (M.e.p.) – Центральный 
энергодиспетчерский пункт
– 
Central energy control post -
telemexnizatsiyalashtirilgan elektr ta’minoti distansiyasini tezkor rahbarlik 
qilish va boshqarishning birlashgan markazi. Bundan tashqari, M.e.p. 
telesignalizatsiya(TS) apparaturalari yordamida barcha elektrlashgan t.y. 
uchastkalaridagi elektr ta’minotining asosiy qurilmalari ish holatini 
muntazam nazorat qiladi; teleboshqarish apparaturalari yordamida avariya 
rejimlarida yondosh elektrlashgan t.y. uchastkalaridagi tayanch tortuvchi 
)
(
ch
aY
U
U
)
(
'
o
a
U
U

0
90

---

180
nimstansiyalar quvvatini markazlashgan holda tezkor boshqaradi va 
zaxiralaydi; keng ko‘lamli ta’mirlash-taftishdan o‘tkazish va profilaktik 
ishlar hamda elektr ta’minoti qurilmalarini kapital ta’mirlashda elektr 
ta’minoti distansiyasi personallari faoliyatiga tezkor rahbarlik qilidi va ularni 
muvofiqlashtiradi.
M.e.p. ga telemexanizatsiyalashgan uchastkalardan TS apparaturalari 
orqali uzatilayotgan axborotlarda tortuvchi nimstansiyalar kirishlaridagi 
moyli uzgichlar holati to‘g‘risidagi signallar, umumnimstansiya avariya 
signalizatsiyasi tomonidan nimstansiya qurilmalari yoki kontakt tarmog‘i 
uchastkasidagi shikastlanishlarni qayd etuvchi signallar mavjud bo‘ladi. 
Kontakt tarmog‘i nimstansion zonalari liniyalarida kuchlanishning yo‘qolib 
qolishi M.e.p. shiti mnemonik sxemasida qayd etish(indikatsiya)ning maxsus 
elementlari – turli konfiguratsiya va o‘lchamli elektrolyuminestsiya panellari 
orqali xabar beriladi. Struktura sxemasi (5.20-rasm) elektr ta’minoti 
distansiyasi M.e.p.dagi telemexanikaning liniya apparaturalari, TSning qabul 
qiluvchi qurilmalari bloklarini signallarni retranslyatsiya qiluvchi uzatish va 
qabul qilish bloklari bilan o‘zaro ta’sirini aks ettiradi.
5.20- rasm. Markaziy energodispetcherlik punkti struktura sxemasi. 

---

181
M.e.p.ga uzatiladigan retranslyatsiya signali Rs har bir nazorat punkti 
telesignalari(NPTS) kod kombinatsiyasi tarkibida maxsus TS qurilmasi va 
uzatgich Uz yordamida shakllantiriladi hamda uzatiladi. Axborot chastota 
bo‘yicha ajratilgan aloqa kanallari orqali ko‘rilayotgan uchastka dispetcherlik 
punkti DP dagi qabul qilgich Qq va TS qurilmasidan tashkil topgan 
telemexanika apparaturasi tomonidan qabul qilinadi. Nazorat punkti 
tomonidan axborotni qayta ishlab chiquvchi sxemada telesignallarni TSning 
signal tiratron kalitlarida aks ettirish ko‘zda tutilgan. Struktura sxemasida 
retranslyatsiya qurilmasi RQ mavjud bo‘lganda signal maxsus 
retranslyatsiya blokiga, keyin esa telesignalalar seriyasi ko‘rinishida maxsus 
aloqa kanali orqali dispetcherlik punkti apparaturasi tarkibiga kiruvchi qabul 
qiluvchi yarim komplektga uzatiladi.Shundan keyin axborot moslashtirish 
bloki MB orqali markaziy dispetcherlik shiti paneliga uzatiladi.
Umumnimstansion avariya signallarini shakllantirish uchun tortuvchi 
nimstansiyalarda mustaqil ravishda signallarni kodlovchi maxsus signal relesi 
o‘rnatiladi. Bu signal retranslyatsiya zanjirlari orqali markaziy dispetcherlik 
punkti MDP ga uzatiladi. Kontakt tarmog‘idagi kuchlanish mavjudligi 
ta’minlovchi fiderlarda o‘rnatilgan yuqori kuchlanishli rekle – kuchlanish 
datchigi yordamida uzluksiz nazorat qilinadi. Nimstansion zonaada 
kuchlanish yo‘qolib qolishi bilan rele o‘z kontaktlari orqali signal beradi va 
bu signal markaziy punktga retranslyatsiya qilinadi. Barcha tortuvchi 
nimstansiyalar kirishlaridagi moyli uzgichlar uzilganda M.e.p.shitidagi
mnemonik sxemasining TS signal tiratron kalitlari yonadi.