Uo‘K: 53(072) kbk

5.79. Profilaktik ilitish
(
tortish tarmog‘i [elektr uzatish liniyasi] 
simlarini
) 
- 
Профилактическийподогрев
(
проводовтяговойсети 
[линииэлектропередачи
])
- Preventive heating
(
traction network wires 
[power lines]
) -muzlama paydo bo‘lishining oldini olish maqsadida tortish 
tarmog‘i yoki elektr uzatish liniyasi simlaridan o‘tayotgan tokni ataylab 
ko‘paytirish.
5.80. Protektorli himoya – Протекторная защита
– 
Protector 
protection -
Katodli himoya
qa qarang! 
5.81. Qadam kuchlanishi 
(Sh.k.)
– Шаговое напряжение
–
Step 
voltage
- Yer(tok o‘tkazuvchi pol) orqali o‘tayotgan tok hisobidan yuzaga 
keladigan va kattaligi yer(pol)ning bir-biridan inson qadami kengligida 
joylashgan ikkita nuqtasi orasidagi potensiallar ayirmasiga teng bo‘lgan 
elektr kuchlanish (5.25-rasm). Xavfli Sh.k., masalan, yerga avariyali qisqa 
tutashishda elektr uskunalar yerlatgichlari, avtoblokirovka liniyasiva kontakt 
5.25-rasm. Qadam kuchlanishining 
paydo bo‘lishi:
S – qadam kengligi: 
𝐼
𝑦𝑒𝑟
– yerlanish toki; 
𝑈
𝑞
– qadam 
kuchlanishi. 
tarmog‘i tayanchlari yaqinida yuzaga kelishi mumkin. Q.k. xavfli 
qiymatda bo‘lganda xizmat ko‘rsatuvchi uchun xavfsiz ish faoliyatini 

---

191
ta’minlash maqsadida yerlovchi qurilmaning ruxsat etilgan maksimal qiymati 
me’yorlanadi.
5.82. Qarama-qarshi (ikkilangan) parma sxemasi – Схема 
встречного (двойного) винта
- 
Scheme of the counter (double) screw -
ikki tomonlama ta’minlanish sxemasida tashqi elektr ta’minoti tarmog‘i 
fazalari yuklanishini mumkin qadar tenglashtirish maqsadida tortuvchi 
nimstansiyalar transformatorlari ko‘p va kam yuklangan fazalari ketma-
ketligini navbati bilan almashtirib borish sxemasi(5.26-rasm).
Ushbu sxemada to‘la sikl oltita nimstansiyani o‘z ichiga oladi: oltitadan 
to‘rttasida (ko‘rilayotgan variantda bu TN2 – TN5 tortuvchi nimstansiyalar) 
uch fazali transformatorlar birlamchi chulg‘amlarini elektr uzatish liniyasiga 
ulash chulg‘amlar chiqishlarini zavodda belgilangan markirovkasiga (qisman 
yoki to‘liq) mos emas. Chunonchi, masalan, TN2 da transformator A fazasi 
elektr uzatish liniyasining 
B
fazasiga, 
B
faza – liniyaning 
A
fazasiga ulanadi. 
“Qarama-qarshi parma” sxemasini tuzish yetarli darajada sodda va u 
quyidagi bosqichlarni bajarilishiga keltiriladi: 1) barcha (oltita) tortuvchi 
nimstansiyalarda relslarga transformator “c” fazasi chulg‘amining boshi 
ulanadi;
5.26-rasm. Ikki tomonlama ta’minlanayotgan uch fazali transformatorli 
o‘zgaruvchan tok tortuvchi nimstansiyalar guruhini elektr uzatish liniyasi va 
tortish tarmog‘iga ulanish sxemasi. 
2) TN1 ni EULga ulanishi ixtiyoriy yoki avvaldan belgilangan tartibda 
bo‘lishi 
mumkin. 
Bundan 
keyin 
qaysi 
fazalar 
kuchlanishlari 
ta’minlashyelkalariga berilishini va EULning qaysi fazasi TN1 dan eng kam 
yuklanishini aniqlash lozim bo‘ladi. 

---

192
Rasmdagi sxemada TN1 ta’minlashyelkalariga
a
U


va 
c
U


kuchlanishlar berilgan hamda EULning TN1 dan eng kam yuklangan fazasi 
bo‘lib 
B
faza xizmat qiladi (sxemada bu faza * bilan belgilangan). 
3) TN2 ni EUL va tortish tarmog‘iga ulanishi quyidagi ikki shartga rioya 
qilgan holda amalga oshiriladi: birinchisi – EULning TN2 dan eng kam 
yuklangan fazasi uning TN1 dan eng kam yuklangan fazasidan farq qilishi 
lozim; ikkinchisi – kontakt tarmog‘ining TN1 va TN2 nimstansiyalararo 
zonasi ikki tomonlama ta’minlanishi uchun TN2 chap ta’minlashyelkasiga 
berilayotgan kuchlanish faza va ishora jihatdan TN1 o‘ng ta’minlashyelkasi 
kuchlanishi bilan bir xil bo‘lishi kerak. 
TN2 ni EULga ulash undagi uch fazali transformator birlamchi faza 
chulg‘amining bittasini ulashdan boshlanadi. Relslarga ikkilamchi “