Uo‘K: 53(072) kbk

5.86. Rels zanjiri – Рельсовая цепь -Track circuit
- o‘tkazgich simlar 
sifatida temir yo‘l rels tolalari ishtirok etadigan, elektr energiyasi manbayi va 
yuklama(rele)dan tashkil topgan elektr zanjiri. 
5.87. Rels zveno(plet)larini biriktirgich 
(R.z.b.)
– Соединитель 
рельсовых плетей
– 
Rail fastener connector
- signal va tortish toklari 
o‘tishi uchun mo‘ljallangan relsli liniyalar yondosh relslarini elektr jihatdan 
ulovchi sim bo‘lib, u tutashtiruvchi va strelkali turlarga bo‘linadi. Tutashma 
biriktirgich yondosh relslar o‘zaro tutashgan joyi ulab, uni elektr 
o‘tkazuvchanligini yetarli darajada ta’minlash uchun xizmat qiladi; po‘lat va 
misdan yasaladi, aktiv va induktiv qarshiliklari bilan tavsiflanadi. 
Elektrlashgan hamda 
avtomatik blokirovka va elektr markazlashish
qurilmalari bilan jihozlangan t.y. uchastkalarida qo‘llaniladi. Relslarga 
ulanish usuliga qarab tutashma biriktirgichlar payvandlanadigan va shtepselli 
turlarga bo‘linadi; tuzilishi jihatdan elastik tros, nakonechnikli similar yoki 
tasmalar, shu jumladan rels bug‘zi, tagligi yoki boshchasiga qotirish uchun 
boltli ko‘rinishida yasaladi. 
Strelkali(yo‘naltirilgan) biriktirgich signal va tortish toklarini 
izolyatsion tutashmalarni aylanib o‘tishini ta’minlaydi. Po‘lat biriktirgichlar 
avtonom tortishda, mis biriktirgichlar esa elektr tortishli stansiyalarda 
qo‘llaniladi.
5.88. Rostlash 
(
kontakt tarmog‘i kuchlanishini yuklama ostida rostlash
) 
– Регулирование 
напряжения под нагрузкойв контактной сети
- 

---

197
Voltage regulation
under load in the contact network
- tortuvchi 
nimstansiyadagi tortuvchi transformatorda o‘rnatilgan maxsus qurilma 
yordamida kuchlanishni talab qilingan qiymatda ushlab turish uchun uni 
rostlash jarayoni bo‘lib, ko‘pincha tortuvchi transformator birlamchi 
chulg‘amlari o‘ramlar sonini o‘zgartirish hisobiga amalga oshiriladi (5.27-
rasm). 
Transformator transformatsiya koeffitsiyentlari uchala fazada ham 
almashlab ulagichlar kontaktlarini chulg‘amlar shoxobchalanish joyini 
biridan boshqasiga almashlab ulash yordamida bir vaqtning o‘zida 
o‘zgartiriladi. Har bir fazada reaktor R orqali ulangan ikkitadan almashlab 
ulagich A1 va A2 ko‘zda tutilgan. 
5.27-rasm. Kuchlanishi yuklama ostida rostlanadigan transformator prinsipial 
sxemasi:
a
– qo‘zg‘aluvchan kontaktlar ishchi holatida; 
b
- qo‘zg‘aluvchan kontaktlar 
oraliq holatida: R – reaktor; A1 va A2 – almashlab ulagichlar; K1 va K2 – kontaktorlar 
kontaktlari; 
𝐼
𝑀 
– muvozanatlovchi toklar.
Reaktor R shoxobchalarni almashlab ulash jarayonida yondosh 
shoxobchalar oralig‘ida A1 va A2 lar orqali o‘tuvchi muvozanatlovchi tok 
kattaligini cheklash vazifasini bajaradi. Reaktor R o‘rta nuqtasiga 
transformator chulg‘amining rostlanmaydigan qismi ulangan. Ishchi holatda 
A1 va A2 almashlab ulagichlar bitta shoxobchaga ulangan, K1 va K2 
kontaktorlar kontaktlari ulangan va yuklama toki reaktor R ikkala yarim 
qismi bo‘ylab o‘zaro qarama-qarshi yo‘nalishda o‘tadi, natijada unda 
kuchlanish yo‘qolishi bo‘lmaydi. Kuchlanishni o‘zgartirish, masalan oshirish
zarurati bo‘lganda, K1 kontaktor kontakti uziladi, almashlab ulagich 
shoxobcha 3 ga o‘tkaziladi. Keyin K1 ulanadi. Chulg‘amning 2-3 seksiyalari 
qisqa tutashib qoladi. Bundan keyin K2 kontaktor uziladi, A2 almashlab 

---

198
ulagich shoxobcha 3 ga o‘tkaziladi, K2 kontaktor esa ulanadi. Almashlab 
ulash qurilmasini boshqarish jarayoni mahalliy, masofaviy yoki avtomatik 
ravishda amalga oshirilishi mumkin. 220 kV li o‘zgaruvchan tok tortuvchi 
nimstansiyalarida 12 ta zinadan iborat bo‘lib, rostlash diapazoni 
±12%
ni 
tashkil etadi.