Uo‘K: 53(072) kbk

5.85. Rels liniyasi 
(R.l.) 
– Рельсовая линия 
–
Track line
- o‘tkazgich 
simlari vazifasini relslar tola(iz)lari bajaradigan va bitta rels zanjiri doirasida 
o‘zaro elektr jihatdan ulangan alohida relslar bug‘in(zveno, 
plet
)laridan 
tashkil topgan hamda, odatda, yondosh rels zanjirlarining relslar tolalaridan 
izolyatsion tutashma
yordamida ajratilgan elektr liniyasi. Rels zvenosidagi 
relslar o‘zaro elektr jihatdan
tutashma ulagichlari
hamda tutashma 
nakladkalari yordamida ulanadi. Bunda hosil bo‘lgan parallel zanjirdan 
avtonom tortishda faqat signal toklari, elektr tortishda esa signal toklaridan 
tashqari tortish tokining manbaga qaytuvchi qismi o‘tadi, ya’ni elektr 
tortishda R.l. tortish tarmog‘ining bir qismi hisoblanadi. Tortish tokining 
qaytuvchi qismini elektr zanjiri(rels tolalari)ning izolyatsion tutashma 
o‘rnatilgan joyidan o‘tishini 
drossel-transformatorlar 
yoki 
tortish ulagichlari
ta’minlaydi.
Signal tokining o‘tish shart-sharoiti R.l. holatiga ko‘p jihatdan bog‘liq 
bo‘ladi va u relsli sirtmoq solishtirma elektr qarshiligi 
z
, Ω/
km
va R.l. 
izolyatsiyasining solishtirma elektr qarshiligi 
𝑟
𝑖𝑧
, Ω/
km
bilan tavsiflanadi.
Relsli sirtmoq solishtirma elektr qarshiligi uzunligi 1 km bo‘lgan va o‘zaro 
ketma-ket ulangan rels tolalarining (tutashma ulagichlar qarshiliklari bilan 
birga) elektr qarshiligiga teng. Bu qarshilik relslar rusumiga, tutashma 
nakladkalari holatiga, tutashma ulagichlari rusumi va holatiga bog‘liq 
bo‘ladi. Amalda relsli sirtmoq solishtirma elektr qarshiligining 25, 50 va 75 

---

196
Hz chastotali o‘zgaruvchan signal tokiga mos keluvchi meyorlangan (0,5 dan 
1,07 Ω/
km
gacha) qiymatlaridan foydalaniladi. 
R.l. izolyatsiysianing solishtirma elektr qarshiligi – bu relsning bitta 
tolasidan uning ikkinchi tolasiga ballast va shpallar orqali o‘tish qarshiligi 
bo‘lib, u relslarni shpallarga qotirgichlarning rusumi va holatiga, rels tagligi 
va ballast oralig‘iga, atrof-mihit, ballast, shpallar harorati va namligiga va b. 
bog‘liq bo‘ladi. Turli xil mayda o‘lchamdagi toshchalar (sheben va graviy) 
yaxshi, qum esa yomon izolyatsion xususiyatga ega bo‘ladi. Signal toki 
chastotasi 0 dan 2000 Hz gacha o‘zgarganda ham izolyatsiya qarshiligi 
deyarli o‘zgarmaydi. Mamlakatimiz t.y. larida barcha turdagi ballast uchun 
izolyatsiya solishtirma elektr qarshiligining meyorlangan minimal qiymati 1 
Ω
∙ 𝑘𝑚 ni
, uzoq chet ellar t.y. larida esa 2 Ω
∙ 𝑘𝑚
gachani tashkil etadi. Qish 
paytlarida izolyatsiya solishtirma elektr qarshiligining maksimal qiymati 100 
Ω
∙ 𝑘𝑚
gacha etadi.