Uo‘K: 4(100) (075) kbk: 63. (0) R-17 Rajabov, Ravshan Jahon tarixi

4. Adabiyot. Misrliklar dunyoda eng qadimgi qiziqarli g‘oya-

lar, badiiy obrazlar bilan sug‘orilgan boy adabiyotlarni yarat-

---

75

dilar. Adabiyotning rivojlanishi uchun qulay omil bo‘lib xalq 

og‘zaki ijodi xizmat qildi. Ilk adabiy asarlar mil.avv. IV ming yil-

likda shakllandi. Ertaklar, didaktik nasihatnomalar, zodagon-

lar tarjimayi hollari, diniy matnlar va poetik asarlar Qadimgi 

podsholik davridayoq paydo bo‘ldi. 

O‘rta podsholik davrida janrlarning xilma-xilligi ko‘paydi. 

Yuqori darajada yozilgan prozaik asarlar yuzaga keldi (Sinuxet 

hikoyasi). Yangi podsholik davrida Misr adabiyoti g‘oyaviy-ba-

diiy jihatdan mukammallashish davrini boshdan kechirdi. 

Misr adabiyotida nasihatnoma va bashoratlar didaktik jan-

ri to‘laroq aks etgan. Nasihatnomalardan eng qadimgisi «Pta-

xotep nasihatnomasi»dir. Keyingilari «Gerakleopol podshosi 

Axtoyning o‘g‘li Merikaraga nasihati», «Fir’avn Amenemxet I 

ning nasihatnomasi» kabi asarlarda davlatni boshqarish yo‘l-

yo‘riqlari bayon qilingan. «Axtoyning o‘gli Duaufaga nasihati»da 

mirzalikni boshqa kasblardan afzalligi ko‘rsatiladi. Yangi pod-

sholik davrida nasihatnomalardan «Ani nasihati», «Amenemope 

nasihati»da turmush axloqi va an’ana viy axloq qoidalari batafsil 

bayon qilinadi. 

Ertaklar Misr adabiyotida alohida bir janr sifatida shakl-

landi. Ulardan eng mashhurlari «Fir’avn Xufu va sehrgarlar», 

«Kema halokatiga uchraganlar», «Egri va to‘g‘ri», «Ikki aka-

uka» va «Fir’avn Petubastis to‘g‘risida»gi bir necha ertaklardir. 

Misr ada biyotining «Sinuxet hikoyasi» qissasi, «Arfa chaluvchi 

qo‘shig‘i» poetik asari kabi namunalari o‘sha davrda yuksak 

adabiy janr shakllanganligining dalilidir. Turli janrlar orasida 

adabiyot alohida o‘rin tutadi. 

Ko‘pgina afsonalar, qayta ishlangan diniy madhiyalar Osiris 

ma shaqqatlari, xudo Raning yerosti podsholigiga sayohati hi-

koya qilingan sikllari qadimda mashhur bo‘lgan. «Ko‘ngli qol-

gan kishining o‘z ruhi bilan suhbati» nomli falsafiy dialog shak-

lida yozilgan asar diqqatga sazovor. Dialogda dunyodagi ado-

latsizlik, huquqsizlik va yovuzlikdan azob chekkan kishi taqdiri 

hikoya qilinadi.