Universiteti voleybol, basketbol nazariyasi va uslubiyati kafedrasi a. A. Pulatov, M. A. Qdirova

Qanotga to‘p uzatish
M aqsadi
M ay d o n ch ad a h arak atlan ish va to ‘pni boshqarish sam ara- 
dorligini oshirish.
Shaylanish
U ch nafar o ‘yinchi A to m o n d a ketm a-ket shaylanib turadi. 
T ren er В to m o n d a m aydon tashqarisida to ‘pni savat bilan jo y ­
lashadi.
Mashqni qo‘llash
1. T ren e r to ‘pni erkin ravishda A to m o n d a turgan 1 - o ‘yinchiga 
tashlaydi.
2. 1-o‘yinchi to ‘pni 2 -o ‘yinchiga uzatadi va keyin 1-o‘yinchi 
zudlik bilan В tom ondagi zaxira joyga yuguradi.
3. 2 -o ‘yinchi 3 -o ‘yinchiga t o ‘p uzatadi, keyin zudlik bilan
2 -o ‘yinchi В tom ondagi zaxira joyga yuguradi.
4. 3 -o ‘yinchi to ‘pni В to m o n d a turgan o ‘yinchilardan biriga 
zarb bilan uradi va zudlik bilan В tom ondagi zaxira joyga yuguradi.

---

5. 
0 ‘yinchilar boshqa to m onga besh m arta o tm a g u n c h a to 'p
uzatish, qabul qilish va zarba berishni davom ettiradilar.
Trener ko‘rsatmasi
• В tom ondagi zaxira joyga harakatlanish tezligini oshirishga 
d a ’vat eting.
• Vaziyatni va boshqa o ‘yinchilar joylashishini. to 'p uzatish 
qayerga yo'llanishini o 'y in ch ilar bilan m uhokam a qiling.
Variantlar:
• guruh besh m arta to m on larn i alm ashtirgandan keyin qabul 
qiluvchi, to 'p u zatu vch i va hu ju m ch i o 'y in c h ila rn i o 'z -
gartiring;
• to 'rn in g narigi tom oniga o 'tish uchun beigilangan vaqtni 
oshiring.
6.3.3. Bog‘lovchi o‘yinchi raashqlari
Bog‘lovchi o 'y in ch ilar hujum chilarga zarba berish uchun to 'p
yetkazib berishi uchun m as’uldir. U lar 
0
‘zlari ham zarba berishlari 
m um kin. M ahoratli bog'lovchi o ‘yinchi, o datda, bunday m ashq­
larni h a r kuni m ashg'ulot va m usobaqa oldidan h am da yakunida 
ko'plab takrorlaydi.
Tayyorgarlik davrida bog'lovchi o 'y in c h ilar uchun rnashg'u- 
lotlarda texnika ustida ishlash va uni qayta-qayta takrorlash o ‘ta 
m uhim aham iyat kasb etadi.
Bunday m ashg‘ulotlarda hujum chilar soni orttirilishi m um kin, 
lekin bunga bog'lovchi o ‘yinchilar tayyor bo'lishi lozim . U shbu 
jaray o n d a to 'p n i qabul qilish va uni uzatish aniqligi bilan bog'liq 
bo'lishi m uhim dir.
Bunday m ashqlar k o 'p m artalab takrorlanishi zarur. T o 'p n i 
balandligi q o 'l va tizzalar holati to ‘pga zudlik bilan yetib kelish va 
uni kerak joyga uzatish m ashqlarini m untazam qo 'llash ijobiy 
natija beradi. M ah o ratn i shakllantirishda o'y in chilarg a yordam
berish uchun quyidagi m aslahatlardan foydalaning: 
to 'p g a zarba;
to ‘pni peshona tepasida tutish; 
to 'p g a chiqish oralig'i.
124

---

Bog‘lovchilarga to 'p n i pastroqdan tezda olish uchun q o ‘llarni 
toMiq yozish kerak em as, lekin to ‘pga tegish vaqlida u balandroq 
b o ‘lishi iozim.
M ashqlarni bajarishda o'yinchilarning m unosabati va ulam ing 
xatti-harakati jam oaning m unosabati va xatti-harakatini ifodalaydi. 
Jam oadagi o ‘yinchilar bilan gaplashing — bog'lovchi nim ani biladi, 
nim ani kutadi? O 'yinda bog'lovchining ulushi qim m atlidir. O datda, 
bog‘lovchi o ‘yinchi m aydonchada tren e r k o ‘rsatm alarini davom
ettiradi. H ar bir harakatni hujum shakliga aylantirish o ‘ta m u- 
him dir. Agar bog‘lovchi!ar avvaldan o 'z m ashqlarini hujurnchilarsiz 
ko‘p!ab takrorlab borsa, ularning hujum chilar bilan ishlashi yanada 
sam araliroq kechadi.
M ashqlarni individual tartibda takrorlash uchun o'yinchi bir 
tipdagi k o ‘p turli m ashqlarga o 'tish i lozim . 0 ‘y inda foydala- 
niladigan barcha m ashqiar m ukam m al takom illashtirilishi kerak.
T o vr oldida tezkor harakatlanish mashqlarini kiriting! Bog‘lovchi 
zaru r holatni qabul qilish uchun tezk o r harakatlanish qudratiga 
ega b o lish i darkor. M ashq m ajm uasini to ‘r to m o n harakatlanish, 
to 'p g a harakatlanish va him oyaga o 'tish elem entlari kiritishi kerak.
BogMovchi bosim bilan hujum qiluvchilarga shaylanishni yuzaga 
keltirishi va q o 'sh im c h a favqulotdni yaratishi zarur. M aydon- 
ch aning oldingi va orqa zonalariga turli jo ylardan turli m anzillarga 
t o ‘p u zatish m a sh q la rid a n fo y d a la n ish n i esd an ch iq arm an g ! 
Vaziyatga q a t’iyatlik bilan shaylanish uzatuvchi uchun m uhim
boMib, m usobaqa vaqtida yuzaga keladigan bu n d ay h o latlarni 
takrorlash b o g lo v c h in i tayyorlaydi.
Aksariyat m ashqiar texnika ustida tezk o r shiddatda ishlashga 
qaratilishi kerak tezkor shiddatli m ashqiar sportchilarni o ‘yinda 
tezk o r shiddatda ishlashga tayyorlaydi. M aydonchada m aqsadli 
harakatlanishni ta'm in lash uchun tren er, bog‘lovchi va hujurn- 
chilar o 'rtasida o ‘zaro yagona aloqa tizim i b o ‘lishi zarur. K o‘rsat - 
m alar qisqa va m ashqlarni zudlik bilan takrorlashga chaqirishi 
darkor. M ashqg'ulotda tez-tez q o llan ilad ig a n atam alar: