Universiteti voleybol, basketbol nazariyasi va uslubiyati kafedrasi a. A. Pulatov, M. A. Qdirova

Zich:
to 'p haddan tashqari to 'rg a yaqin;
y o ‘q:
to ‘p to ‘rdan o 'ta uzoq berildi;
ortga:
to 'p h u ju m ch id an chetga (uzoqqa) berildi;
325

---

qisqa:
to ‘p hujum chiga yetm ayapti; 
baland:
to ‘p m o ‘ljaldan baland berilayapti; 
past:
to ‘p m o ija ld a n past berilyapti.
0 ‘zaro alo q a u ch u n q o ‘llan iladig an b u n d ay od diy s o ‘zlar 
(alohida yoki b ir nech a atam alar bilan, m asalan, «baland» va 
«zich»)dan foydalanish tush u n tirish d a vaqtni tejaydi va m ashg‘u- 
lotni yanada sam arali qiiadi.
Beigilangan lug‘atdan foydalanish ham k o ‘rsatm a berish uchun 
qulay, bu tan qid qilish uch un q o ‘llanm aydi. B archa o ‘yinchilar 
bunday o ‘zaro aloqada b o ‘lishda ulam i bog‘loachi bilan ishlashda 
q o ‘llashi lozim . M uhim i, — bu ijobiy natija berishi darkor.
♦ 
Bunday atamalarning barchasini milliy terma 
ja m o a la r d a
qo ‘Hash kerak emas, ular vetakchi, aksarivat jamoalar ushbu
atamalardan deyarli foydalanmaydi. Muhimi, sizning
jamoangiz tizimni bilishi.
H im oyani uyushtirishda h a r b ir b o iim g a (partiyada) nom yoki 
no m er beriladi, shu orqali o ‘yinchilar nim ani kutishini biladi: 
to ‘pning balandligi, yo‘nalishi, to ‘r b o ‘ylab joylashishi kabi m a ’lu- 
m otlar.
S iz n in g ja m o a n g iz im k o n iy a tig a m os boMgan z o n a la rd a
jo y lash ish n in g b ir n ech a v arian tla rin i y aratish kerak. BogMovchi 
qaysi z o n a n i m aqsadli jo y sifatid a q o ‘llashini belgilash lozim . 
O d atd a , agar ja m o a t o ‘r b o ‘ylab ajratilgan to 'q q iz zonali tizim ni 
q o ila s a , u n d a b o g ‘lovchi 5 zo n a d a n h arak a tlan ish n i boshlaydi. 
A gar ja m o a yetti zonali tizim dari foydalansa, u n d a b og 'lo v ch i 
6 zo n ad a n h a rak a tlan a d i. Y osh ja m o a ja stlab t o ‘r b o ‘ylab uch 
zo n ali tiz im n i q o ‘llay di, h a r b ir old in gi ch iziq o ‘y in ch isig a 
b itta d an zona.
Bir ja m o a uchun baland q anot hujum chilariga 5 va 4-boshqa 
ja m o a uchu n jo riy qilinishi m um kin. K o‘p ja m o a la r to ‘pning 
balandligiga qarab zona nom erini alm ashtirib turadi. M asalan, 
3 -zonada to ‘pning balandligi 3 f'ut boMsa, 33 d an toki 3 gacha 
q isqartirilishi m um kin. M u h im i, t o :r b o 'y lab va o rq a zonad a 
shunday b o ‘lishi kerakki, h ar b ir tizim dagi zonalarga um um iy 
atam alar m avjud b o iish id ir.
126

---

B og'lovchilarning o ‘ynashi g ‘alaba keltirsa, bunga ruxsat berish 
iozim va rag‘bat!antirish kerak! Bunday k o'rsatm ani olgan bog‘- 
lovchi o 'y in am aiiyotida uni q o ‘llaydi. Agar b arch a o ‘yinchilar 
m a y d o n ch ad a o ‘z rollarini yaxshi tu sh u n sa, u n d a u lar b ir xil 
darajada yagona m aqsad sari harakatlanadi. C halg‘itib (aldab) t o ‘p 
tashlash o ‘yinning bir qismi hisoblanadi, lekin asosiysi hujum chilar 
h ar b ir t o ‘pni o 'y n a sh d a m ashg‘ulo td a h am , tu rn irla rd a h am
k o 'p lab hayajonlanish holatlarini his qilishlari kerak.
Taktik m alakalarning shakllanishi m ashg‘ulotga kom binatsion 
m a sh q la rn i q o ‘sh ish v a q tid a n b o s h la n a d i. M a s a la n , tr e n e r
b o g ‘lovchi o ‘y in c h id an m uayyan ho latd an te zk o r (portlovchi) 
harakat qilishni va to ‘pni hujum chiga m os y o ‘nalishda uzatishni 
iltim os qilishi m um kin. 0 ‘zi qarshi to m o n d a to ‘siq q o ‘yuvchilar 
holatini kuzatadi va to ‘pga to ‘g ‘ri zarba berish yo‘lini tashlashga 
turtki beradi. Bunday im koniyatlarni yaratish m ashg‘ulotda bog‘- 
lovchilar ko‘nikm alarini rivojlantiradi, to ‘g ‘ri q aror qabul qilishga 
o ‘rgatadi va o ‘yinda m uvaffaqiyatga olib keladi.