Universiteti tabiiy fanlar kafedrasi

Birinchi yordam ko‘rsatish:
1. Oshqozon margansovka eritmasi yoki ichimlik sodasining 5 % li eritmasi (ular bo‘lmasa 0,5 l qaynatilgan iliq suv) yordamida yuviladi.
2. Tozalash klizmasi qilinadi.
3. Botulizmga qarshi zardob yuboriladi.
4. Antibakterial terapiya.
Qo‘ziqorin bilan zaharlanish va unda birinchi yordam ko‘rsatish.
Qo‘ziqorindan zaharlanish ovqat mahsulotlariga zaharli qo‘ziqorinlar (oq poganka, qizil muxamor, soxta smorchok) tushganda yoki shartli ozuqa qo‘ziqorinlarni (smorchoklar, svinushkalar) iste’mol qilganda yuz byeradi.
Ok poganka bilan zaharlanganda zaharlanish belgilari 8-24 soatdan keyin paydo bo‘ladi. Qorinda kuchli og‘riq, qayd qilish, guruch qaynatmasi ko‘rinishida qon aralash ich kelishi bilan namoyon bo‘ladi. Tana harorati pasayishi, tutqanoqlar, sariqlik paydo bo‘lishi, jigarning kattalashishi, qon bosim tushib ketib, yurak faoliyati buzilishi mumkin. Yordam ko‘rsatilmaganda 2-3 kuniga kelib jigar-buyrak etishmovchiligi fonida yurak faoliyatining etishmovchiligidan o‘lim yuz byerishi mumkin.
Strochkalar bilan zaharlanganda simptomlar ovqatdan 6-10 soatdan keyin paydo bo‘ladi va qorinda og‘riqlar, ko‘ngil aynash, safro bilan qayd qilish, ba’zan ich ketishi bilan xaraktyerlanadi. Og‘ir zaharlanishlarda jigar va taloqning kattalashishi, sariqlik, gemoliz, gemoglobinuriya (siydikning qizarishi), yurak-tomir etishmovchiligi, tutqanoq va hushning yo‘qolishi kuzatiladi.
Qizil muxomor bilan zaharlanganda belgilar 30 daqiqa yoki 6 soatdan keyin paydo bo‘ladi. Ko‘ngil aynashi, qayd qilish, suyuq ich kelishi, tyerlash, so‘lak va ko‘z yoshining oqishi, pyeristaltikaning kuchayishi, bosh aylanishi, gallyusinasiyalar, alahsirash va ko‘z qorachiqlarining torayishi kuzatiladi. Keyinchalik stupor yoki koma holati rivojlanadi va yurak-tomir etishmovchiligidan o‘lim yuz byerishi mumkin.
Qo‘ziqorinlar bilan zaharalanganda birinchi tibbiy yordam oshqozonni yuvish, aktivlashtirilgan ko‘mir va tuzli surgi dorilarni byerish bilan boshlanadi. Antidot va simptomatik tyerapiya maqsadida bemorlarni kasalxonaga yuboriladi. Organizmning detoksikasiyasi maqsadida vena orqali lipa kislotasi, tyeri ostiga 1ml 0,1%li atropin eritmasi yuboriladi. Organizmdan zaharni tezlik bilan chiqarilishi maqsadida natriy xloridning 0,9%li eritmasini kuniga 1000-1500 ml yuboriladi. Kunlik dozasi 10 mln.TB gacha tavsiya qilinadi. Simptomatik terapiya maqsadida noradrenalin yoki mezaton, yurak faoliyatini mustahkamlash uchun yurak glikozidlari, jigar-buyrak faoliyatini yaxshilash uchun gidrokortizon yoki prednizolon tavsiya qilinadi.
4.Alkogoldan zaharlanish.
Alkogolning toksik dozalarini qabul qilish vaqtida mastlikning umumiy belgilariga qo‘shimcha ravishda quyidagi belgilar kuzatiladi: sovuq yopishqoq tyeri, yuz tyerisi va kon’yunktivaning gipyeremiyasi, tana haroratining pasayishi, qayd qilish, noixtiyoriy ich kelish va siyib yuborish. Ko‘z qorachiqlari qisqargan, nafas buzilishi kuchaya borgan sari kuchayadi. Nafas sekinlashgan, puls kuchsiz, tezlashgan. Tutqanoqlar, qusish massalarining aspirasiyasi, laringospazm bo‘lishi mumkin. Nafas va yurak – tomir faoliyatining to‘xtashi kuzatiladi. O‘lim dozasi 96%li spirtning 300 ml.
Alkogoldan zaharlanishni to‘xtatish maqsadida zond yordamida oshqozon yuviladi. Alkogolning eliminasiyasini tezlashtirish maqsadida vena ichiga glyukozaning gipertonik eritmasi insulin bilan birgalikda (20%li glyukoza eritmasining 500 ml va 20 TB ligida insulin), 500-1000ml 4%li gidrokarbonat natriy eritmasi yuboriladi. Og‘ir koma holatlarida o‘lchovli diurez o‘tkaziladi. Arterial bosim tushib ketganda yurak-tomir preparatlaridan strofantin, kordiamin, mezaton va boshqa preparatlar buyuriladi.