Умурзоқов Ў. П., Тошбоев А. Ж., Тошбоев А. А. Фермер хўжалиги

6.1. Фермер хўжалигида моддий-техника ресурслари тушунчаси ва вазифаси

Фермер хўжалигининг моддий-техника ресурслари деганда фермернинг мавжуд барча асосий фондлари ва хўжалик инвентарлари тушунилади. Фермер хўжалигида техникалар етарли миқдорда бўлмаса қишлоқ хўжалиги ишларини ўз агротехник муддатларида бажарилмайди. бу, ўз навбатида, маҳсулот ишлаб чиқариш даражасининг пасайишига олиб келади. Демак, ишлаб чиқаришда моддий-техника ресурсларининг аҳамияти катта.
Республикада олиб борилаётган иқтисодий ислоҳотлар натижасида фермер хўжалигининг моддий-техника базаси кейинги йилларда янада мустаҳкамланиб бормоқда. Фермер хўжалиги ишлаб чиқаришига «Кейс», «Магнум» каби юқори унумли техникалар кириб келмоқда. Фермер ва деҳқон хўжаликлри учун мини техникалар ишлаб чиқарилмоқда. Фермерларга техникалар лизинг компаниялари орқали берилмоқда. Жадвал 6.1.1.
6.1.1-Жадвал. Фермерлар томонидан лизинг асосида олинган техникалар

Ҳудадлар номи	2004 йилда			2005 йилда
	Тракторлар сони	Ўрим-йиғим комбайнлари сони	Тиркамалар (агрегатлар) сони	Тракторлар сони	Ўрим-йиғим комбайнлари сони	Тиркамалар (агрегатлар) сони
Қорақалпоғистон Р.	89			164		1
Андижон	21		23	64		41
Бухоро	158			244
Жиззах	125		27	195		79
Қашқадарё	145		19	131		52
Навоий	68		15	62		17
Наманган	43		19	212		75
Самарқанд	161		18	152		64
Сурхондаё	63		8	56		9
Сирдарё	118	2	45	107		193
Тошкент	58		26	28		21
Фарғона	47	21	17	102	62	38
Хоразм	26		3	50		5
ЖАМИ	1122	23	220	1567	62	595

Фермер хўжаликларининг моддий-техника базаси мутаҳкам бўлса уларда иқтисодий жиҳатдан ривожланиш юқори бўлади. Фермер хўжалигининг моддий-техника ресурслари табиий ва иқтисодий ресурслардан ташкил топади. Табиий ресурслар – ер, сув, ўрмон, чорва ҳайвонлари, иссиқлиқлик ҳамда ёғингарчилик миқдоридан ташкил топади. Уларнинг асосий қисми давлат тасарруфида бўлиб, корхоналарга, фуқароларга фойдаланиш учун берилади.
Иқтисодий ресурсларга молиявий ҳамда меҳнат ресурслари киради. Фермер хўжалигини таъминлашда моддий техника ва молиявий ресурслар мавжуд бўлиб:
1. Моддий-техника ресурсларига – ишлаб чиқаришнинг моддий воситалари; бинолар, иншоатлар, машиналар, тракторлар, комбайнлар, барча турдаги кимёвий воситалар, ўғитлар, уруғликлар, ем-хашаклар, ёқилғи, мойлаш, қурилиш ва бошқа материаллар киради.
2. Молиявий ресурсларига – давлат томонидан ажратилаётган маблағлар хўжаликларнинг жорий, валюта счётларидаги, ғазнадаги пуллари, амортизация фонди, акциялардан олаётган фойдалари, банк кредитлари ҳамда ички ва ташқи инвестицияларни амалга ошириш натижасида олаётган маблағлар, таъсисчилар ва бошқа манбалардан келиб тушаётган маблағлар киради.
Фермер хўжалигининг маблағлари:
1. Фермер хўжалигининг маблағларига – маҳсулот сотиш, иш ва хизматлар бажариш натижасида олаётган пул даромадлари, тақсимланмаган фойдадан ажратилаётган маблағ, амортизация фондидан ажратилаётган маблағ, амортизация фонди ҳисобланган маблағ, фойдаланилмаётган айрим ишлаб чиқариш воситаларини сотишдан, ижарага бералаётган воситалардан фойдаланиш натижасида ва бошқа манбалардан олинган маблағлар киради.
2. Четдан жалб этиладиган маблағлар – Ирригация–мелиорацияга, экологияга ҳамда ижтимоий соҳаларга давлат бюджетидани ажратилаётган маблағлар, давлат эҳтиёжлари учун сотиб олинаётган маҳсулотларга давлат ҳисобидан ажратиладиган транш маблағлари, тижорат институтларининг кредит маблағлари, инвестициялар, ҳомийларнинг, ҳамкорларнинг ва бошқа манбалардан жалб қилинадиган маблағлар киради. Шундай тартибда шакллантирилган моддий-техника ресурсларида фермерлар йил мобайнида тўлиқ ва самарали фойдаланишса, барча турдаги тадбирларни вақтида, сифатли амалга оширилади.
Фермер хўжаликларини моддий техника ресурслари билан ўз вақтида тайёрлов ва хизмат кўрсатувчи таъминот корхоналари таъминлаб турса, маҳсулот ҳажми ортади ва фермернинг тўлов қобилияти ошади. Агар моддий техника таъминоти ўз вақтида амалга оширилмаса аввал фермер хўжалигининг иш фаолиятига, маҳсулот ишлаб чиқариш ҳажмига ундан келадиган даромадга салбий таъсир этиб, тўлов қобилиятини йўқотади. Шунинг учун истеъмолчи билан таъминотчи ўртасида тузилган шартномалар ў вақтида самарали бажарилиши таъминланиши керак.