|
6.1.2-жадвал. Фермер хўжаликларига моддий ресурслар етказиб бериш кўрсаткичлари таҳлили. (2005 й.)
Ҳудудлар номи
|
Минерал ўғитлар
|
Дизел ёқилғиси
|
Шартнома сони
|
Ҳажми, тонна
|
Ҳақиқатда олинди, тонна
|
Шартнома сони
|
Ҳажми, тонна
|
Ҳақиқатда олинди, тонна
|
Қорақалпоғистон Р.
|
7861
|
29102
|
31625
|
5453
|
37950,9
|
38055
|
Андижон
|
3664
|
14656
|
12508
|
3006
|
120024
|
12754,2
|
Бухоро
|
6778
|
35652,4
|
35114
|
6842
|
67875
|
67625
|
Жиззах
|
9665
|
29362
|
29335
|
10025
|
49563
|
48978
|
Қашқадарё
|
13424
|
19730
|
19730
|
14862
|
58921
|
58921
|
Навоий
|
3300
|
13874
|
11131
|
3167
|
10186
|
9328
|
Наманган
|
4997
|
29630
|
28753
|
4428
|
18818
|
16051
|
Самарқанд
|
7786
|
28632
|
28621
|
7683
|
20541
|
20542
|
Сурхондаё
|
2375
|
32870
|
32811
|
2364
|
15143
|
14714
|
Сирдарё
|
6753
|
44210
|
41480,6
|
7913
|
38643
|
42253
|
Тошкент
|
5227
|
20865
|
2576,1
|
5205
|
19920,7
|
15981,9
|
Фарғона
|
6913
|
38837
|
33593
|
6081
|
26835
|
22426
|
Хоразм
|
7827
|
29814
|
32125
|
7777
|
25114
|
23422
|
|
|
|
|
|
|
|
ЖАМИ
|
86570
|
367234,4
|
339402,7
|
84806
|
509534,6
|
391051,1
|
Шартнома бўйича минерал ўғит ва дизел ёқилғиси олинган бўлиб, шартнома бўйича республика фермер хўжаликларига 367,2 минг тонна ўғит етказиб берилиши керак эди. Аслида 339,4 минг тонна ёки 27,8 минг тонна етказиб берилмади. Ўғит хисобига ҳосилнинг учдан бир қисми яратилса.ю ҳақиқатда ушбу ҳосил олинмай қолади. Дизел ёқилғиси бўйича республикадаги 125,7 минг фермер хўжалигидан 84,8 минг та фермер таъминот ташкилоти билан шартнома тузган. Шартнома бўйича 509,5 минг тонна ёқилғи етказиб берилиши керак бўлса, ҳақиқатда 391,0 минг тонна ёки 118,5 минг тонна таъминлаб берилмади. Хўжаликнинг маҳсулот ишлаб чиқариш учун моддий ресурслари етарли бўлмаса, маҳсулот ҳажми ҳам ошмайди. Шунинг учун таъминот ва хизмат кўрсатувчи корхоналар тузилган шартнома шартларини бажаришлари керак.
2005 йилда республика бўйича фермер хўжаликларида пахтачиликда ҳосилдорлик 19,0 центнерни ташкил этди. Ўтган 1993-2005 йиллар ичида 1990 йилда олинган 27,7 ц/гадан камайиш 1995 йилда 24 ц/га дан (3,7 ц/га ёки 13,4 %), 2000 йилда 18,9 ц/гача (8,8 ц/га ёки 31,8%), ўртача камайиши эса 6,7 центнерни ташкил қилди. ушбу йиллар ичида пахта ҳосилдорлигини кескин пасайиши баъзи бир объектив ва субъектив омиллар (алмашлаб экиш тизимини бузилиши, минерал ва органик ўғитларни солиш меъёрини камайиши, сув танқислиги, ерларнинг мелиоратив ҳолатининг ёмонлашуви ва шўрланиш даражасини кучайиши, агротехнологик жараёнларни ўз муддатида сифатли ўтказмаслик, ҳашоратлар, ўсимликлар касаллиги ва зараркунандаларга қарши курашиш) туфайли бўлмоқда. Маълумотларга қараганда, ўтган давр ичида пахтачиликда ҳосилдорликни пасайишига таъсир этадиган энг асосий 8 та омилнинг 4 таси жойларда ўсимликлар касаллиги ва зараркунандаларга қарши кимёвий ва биологик курашларни етарли даражада олиб борилмаслигига кўпроқ боғлиқ экан.
Ушбу ҳолатнинг бир нечта объектив ва субъектив сабаблари мавжуд бўлиб, энг асосийси, ҳали жойларда ўсимликларни касалликлардан ҳимоя қилиш, ҳашарот ва зараркунандаларга қарши кимёвий ва биолигик курашиш шаҳобчаларини самарали фаолият кўрсатмаслиги, уларни етук ва тажрибали кадрлар билан таъминланмаганлиги натижасида белгиланган тадбирларни талаб даражасида олиб борилмаслиги; “Ўзкимёсаноат” компанияси ва ҳудудий “Ўзқишлоқхўжаликкимё” бўлинмалари фермер хўжаликларидаги экин майдонларининг тупроқ унумдорлиги ва экинлар ҳосилдорлигини “бизнес режа”га асосан аниқ ҳисобланган меъёрлар бўйича минерал ўғитлар билан таъминланмасликлари натижасида рўй бермоқда.
Ёқилғи-мойлаш материаллари таъминотида ҳудудлар ўртасидаги катта тафовут, энг аввало: давлат эҳтиёжлари учун харид қилинадиган қишлоқ хўжалиги маҳсулотларининг хисоб-китоб Жамғармаси томонидан транш маблағларида вегетация даврлари бўйича ёқилғи-мойлаш материаллари, минерал ўғитлар ва бошқа модий харажатлар суммасини тўлиқ кўзда тутилмаслиги ёки маблағларни харажатлар турларига номутаносиб тарзда тақсимланиши; транш маблағларини ҳақиқатда қилинган сарф-харажатлар бўйича тақсимот ишларида маҳаллий ҳокимиятларни ноқоунуний аралашиши ва ўз навбатида баъзи бир бошқа харажат турларига ортиқча маблағларни ўтказиб юборишлари; жойларда пахта ва ғалла майдонларида юқори ҳосил олиш учун қўшимча агротехника тадбирларини ўтказилиши ёки табиий офатлар натижасида қўшимча майдонларга қайта экин экиш жараёнлари учун зарур миқдорда ёқилғи-мойлаш материаллари таъминотини тўғри йўлга қўймаслиги; жойларда фермер хўжаликлари томонидан ёқилғи-мойлаш материалари учун ўз вақтида пул маблағларини ўтказиб бермаслиги сабаб бўлмоқда.
Қишлоқ хўжалиги корхоналарини ёқилғи-мойлаш материалларига бўлган талабини тўлароқ қондириш, хўжалик субъектлари ўртасида дибиторлик ҳамда кредиторлар қарзларини камайтириш мақсадида 2004 йилдан бошлаб ёқилғи-мойлаш материалларини фонд орқали тақсимот усули билан бир вақтда қишлоқ хўжалик короналари учун ортиқча ёқилғи мойлаш материалларини фонд орқали тақсимот усули билан бир вақтда қишлоқ хўжалик корхоналари учун ортиқча ёқилғи-мойлаш материалларини товар хом-ашё биржаси орқали сотилиши йўлга қўйилди.
Агросервис хизмати кўрсатиш корхоналарини ташкил этишда асосий масала, яъни уларни қай даражада мижозларга яқин ва қулай масофада жойлашганлиги ҳисобланиб, бунда буюртмачиларни хизмат харажатларини тежалиши, барча хизматларни арзон, ўз вақтида ва сифатли бажарилишига эришилади.
Туман қишлоқ ва сув хўжалиги бўлимлари ўз ҳудудларида фермер хўжаликларини турли хил сервис хизматларига бўлган талабларини мунтазам кузатиб боришга ихтисослашган маркетинг бўлимларини ташкил этиб, улар деҳқон ва фермер хўжаликлари уюшмаси билан ҳамкорликда фаолият кўрсатиши зарур.
Do'stlaringiz bilan baham: |
