Umumiy psixologiya” fanidan o`quv- uslubiy majmua ta`lim yo`nalishi: Barcha ta`lim yo`nalishlari uchun

YUksak hislar

Kishilik jamiyati bilan hayvonot olami o‘rtasida psixologik tafovutlar yuksak hislarda o‘z ifodaeini topadi. YUksak hislar ong-li harakatlarni bajarishning ob’ektiv sharoitlari, yo‘nalishlari, mazmuni bilan uyg‘unlashgan shaxs emotsional holatining barqaror, murakkab tarkibida paydo bo‘ladi va kechadi. Ko‘plab kechirilayotgan emotsiyalarda, affektlarda, kayfiyatlarda yaqqollashgan umumlashma hislar yuksak hislar deb ataladi. Ular o‘z tarkibiga sodda tuzilgan hislarni qamrab oladi, lekin oddiy hislar yig‘indisidan iborat emas, chunki yuksak hislar mazmuni, sifati, shakli bilan alohidalikka ega.

SHaxsda topshiriqni bajarish bilan bog‘liq javobgarlik hissi har xil ma’noda kechiriladi: 1) tashvishlanish emotsiyasi (bir tomondan, xursandlik, ikkinchi tomondan esa qo‘rqish hissi) sifatida; 2) o‘z kuchiga, g‘ayratiga, iftixoriga ishonch emotsiyasi tariqasida; 3) vazifaga jiddiy qaraydigan tengdoshlardan g‘azablanish emotsiyasi sifatida; 4) shart-sharoitlarni hisobga olishga nisbatan shubhalanish sifatida va hokazo. Tahlildan ko‘rinib turibdiki, javobgarlik hissining mohiyati ularning oddiy yig‘indisidan iborat emas, balki jamoa a’zolarining ehtiyojiga aylangan voqelikni anglash-dir. Masalan, kitob o‘qib lazzatlanish bilan kitobni o‘qib tugatish shodlik hissini farqlamoq lozim.

Psixologiya fanida yuksak hislar quyidagi turlarga ajratiladi: 1) mehnat faoliyatini davomida kechiriladigan hislar - praksik hislar (yunoncha praxis so‘zidan olingan bo‘lib, ish, faoliyat, yumush degan ma’noni anglatadi); 2) intellektual hislar (lotincha intellectus so‘zidan olingan bo‘lib, tushunish, akl degan ma’noni bildiradi); 3) axloqiy hislar (lotincha moratis so‘zidan olingan bo‘lib, axloqiylik degan ma’noni anglatadi); 4) estetik hislar (yunoncha aistesis degan so‘zdan olingan bo‘lib, hissiy idrok, hissiy degan ma’-noni aks ettiradi).

Praksik hislar. SHaxsning amaliy hayotining istalgan tarmog’i, maqsadga muvofiq ongli faoliyati shaxsning ularga nisbatan muayyan munosabatda bo‘lishning muhim sohasiga aylanib qoladi.