Umum va tib psix p65

JAMOA HAYOTI PSIXOGIGIYENASI
Jamoa kishilar, shaxslar birlashuvidan tashkil topgan ekan, 
bu tabiiy hol. 
Shaxs
— inson bo‘lmasa, bir butun jamiyatning 
qaror topishi mumkin emas. Kishilarning oilada, ishlab 
chiqarishda, maktab sinfida, talabalar guruhida, yotoqxonada, 
dam olish maskanida va boshqa jamoalardagi o‘zaro muno- 
sabatlari kishi manfaatlarining tevarak-atrofdagilar manfaat- 
lari bilan nihoyatda o ‘zaro bog‘liqligi masalasini o ‘rtaga 
qo‘yadi. Mustaqil O ‘zbekistonimizda jamoalarda ongli ruhiy 
sog‘lom muhit yaratildi, bu shaxslarning sidqidildan samarali 
ishlashi uchun sharoit yaratilganligidan dalolat beradi.
Jamoalarni (brigadalar, sexlar, uyushmalar, ekspeditsiyalar 
va h.k.larni) jamlash vaqtida shaxsning xususiyatlari bo‘yicha, 
ba’zan yosh, g‘oyaviy yo‘nalish va hokazolar jihatidan bir- 
biriga mos kelishini hisobga olish zarur. Bu murakkab masala 
bo‘lib, har gal qo‘yilgan vazifaga, ish sharoitiga va boshqa
116

---

ko‘pgina jihatlarga qarab hal etilishi lozim. Mamlakatimizda 
jam oa hayoti psixologiyasi masalalari keng sur’atda ishlab 
chiqilmoqda. Ularni hal qilishda psixologlar va psixiatrlardan 
tashqari, ko‘pgina ixtisosliklardagi tibbiyot xodimlari, shu 
jumladan, o ‘rta tibbiyot xodimlarining ulushi g‘oyat katta. 
Ayniqsa, jamoa orasida hamshiralik faoliyati yuksak darajada 
bo‘lmog‘i kerak, ular barcha toifadagi shaxslarning ruhiy tetik- 
ligini, o ‘zaro munosabatlarini yaxshilash usullarini chuqur 
o ‘rganishlari, har qanday sharoitlarni ruhiy jihatdan baholay 
olishlari kerak.
HAMSHIRA VA SHIFOKOR PSIXOGIGIYENASI
Hamshira bilan shifokor kundalik ishlar bilan shunchalik band 
bo‘lishadiki, natijada o‘zlarining sog‘liq va ruhiyatlariga e’tibor 
qilishlariga vaqt qolmaydi. Ular faoliyatining psixogigiyenasi qolgan 
faoliyatlardagi psixogigiyena bilan bir xil xususiyatga egadir. Tibbiy 
psixologiya bilimlari, shu jumladan, bem or bilan ishlash 
psixologiyasi nafaqat shifokor va hamshira ishini yengillash- 
tiradi, balki ko‘nglini ochadi, ruhiyatini ko‘taradi, davolovchi 
shifokor va davolanuvchi bemorning sog‘ligini mustahkamlaydi.
H ar bir tibbiyot xodimi bemorga psixoterapevtik ta ’sir 
ko‘rsatishi shart. Psixoterapevtik ta’sir etish har kimning o‘ziga 
xos bo‘ladi. Bunda xastalik sabablarini, bemor shaxsining 
xususiyatlarini va uning atrof-muhit bilan o ‘zaro m uno­
sabatlarini hisobga olish darkor. Bemorga kasallikning sabab- 
lari to‘g‘risida, uning avj olishi haqida batafsil gapirib beriladi. 
Suhbatlar jarayonida shaxsni o ‘ziga xos tarbiyalashga doir 
tadbirlar, uni qiyinchiliklarni yengishga va xastalikka qarshi 
kurashga rag‘batlantiradigan chora-tadbirlar amalga oshiriladi.
Hamshiralarni ishga tanlab olish vaqtida nafaqat ularning 
jismonan sog‘lomligiga, balki ruhiy sog‘lomligiga ham e’tibor 
berilishi shart.
Ruhiy jihatdan to ‘la sog‘lom bo‘lmagan hamshira bu og‘ir 
kasbga yaxshi moslasha olmaydi. Ikkinchi tomondan, bunday 
ruhiy buzilish bilan ular bemorlarga ham yomon ta’sir ko‘rsatib 
qo‘yishlari mumkin. Hamshira o‘z ruhiyatiga, sog‘lig‘iga e’tibor 
bersagina bemorlarning shifo topishlariga yordam bera oladi.
117

---

Psixoprofilaktika ruhiy kasalliklarning oldini olishga qa- 
ratilgan tadbirlar tizimi sifatida psixogigiyena bilan cham- 
barchas bog‘langan.
Psixoprofilaktikaning asosiy maqsadi quyidagilar:
a) kasallik qo‘zg‘atadigan sabablarning organizmga ta’sirini 
kamaytirish va yo‘qotish;
b) kasallik rivojlanishiga yo‘l qo‘ymaslik uchun unga erta 
tashxis qo‘yish va samarali davolash;
d) to ‘la-to‘kis davolash, kasallik qaytalanishi va uning 
surunkali turlarga o ‘tib ketishining oldini olishga qaratilgan 
choralar ko‘rish.
Tibbiyotning har qanday sohasida profilaktik tadbirlar o‘z 
vaqtida bajarilishi lozim. Psixoprofilaktika usullari ruhiy kasalliklar 
avjlanishining oldini olishni ham o‘z ichiga oladi. Mana shuning 
uchun kishining mehnat faoliyati davridagi va turmush sharoit- 
laridagi ruhiy holati dinamikasini o‘rganish muhimdir.
Ruhiy kasalliklar profilaktikasida yuqorida aytib o‘tilga- 
nidek, umumprofilaktik tadbirlar katta rol o ‘ynaydi. Masalan, 
yuqumli kasalliklarni tugatish, turmush, sanoat intoksikatsiya- 
larini bartaraf etish asab va ruhiy kasalliklarning profilak- 
tikasidan boshqa narsa emas. Shunday qilib, psixik kasalliklarni 
og‘ishmay profilaktika qilish, infeksiyalarga, intoksikatsiyalarga 
va tashqi muhitning boshqa zararli omillariga qarshi kurashni 
umumiy davolash tadbirlari bilan birga olib boriladi.