O‘smirlik davrida hayot, sevgi, baxt, oila, burch to ‘g‘ri-
sida m a’ruzalar qilish, atrof-muhit, uni toza saqlash, asrab-
avaylash, Vatandan g‘ururlanish kabi tushunchalarni sing
dirib borish muhim ahamiyatga egadir. O‘rta yoshli kishilarda
yashash bilan bog‘liq psixogigiyenik muammolar kamroq
uchraydi. Chunki ularda hayot tajribasi bo‘lib,
mavjud qi-
yinchiliklarga ko‘nikkan, chiniqqan bo‘ladilar.
Yosh qaytgach, o ‘ziga xos psixogigiyenik muammolar
vujudga keladi. Keksalik hayotning nihoyasi bo‘lishi kerak
emas, balki u hayotning ochilgan gulidir, degan edi Andre
Renon.
Shunday ekan, qarilik chog‘idagi psixogigiyenik
tadbirlar sistemasi gulni so‘litmaslikka, barglari, yaproq-
larining tushmasligiga qaratilmog‘i kerak. Qarilik chog‘ida
ko‘rish qobiliyati susayadi, quloq og‘irlashib qoladi, asta-
sekin oyoqlardan mador ketadi, harakatlarni bajarish qiyin-
lashib boradi. Bu esa, ruhiyatning pasayishiga olib keladi.
Qariyalarning ko‘ngliga tez
ozor yetadi, ular nozik bo‘lib
qoladilar, salbiy kechinmalardan ko‘p tashvishga tushadilar,
ularni xavotirlik, qo‘rquv egallaydi. Yolg‘izlik ularni og‘ir
xayollarga cho‘mdiradi. Ba’zida yoshlar oiladan uzoqlashib
o‘zlari yangi oila quradilar. Natijada, keksalar yolg‘iz qoladilar.
Yolg‘izlik ularni qiynaydi, bunday vaqtda qo‘shnilar, o ‘g‘il-
qizlari, nevara-chevaralari qariyadan xabardor bo‘lib turishlari
lozim. M ahalla faollari yolg‘iz qolgan qariyalarga mos
keladigan ishlar topib berishlari kerak. Ularning doimo nima
bilandir mashg‘ul bo‘lishlari ruhiy sog‘lomlikka olib keladi.
Kezi kelganda, qariyalarning tibbiy parvarishi haqida ham
to‘xtalib o ‘tmoqchimiz. Abu Ali ibn Sino qariyalarga badanni
yog‘
bilan uqalash, yengil harakatlar qilish, piyoda va otda
yurish, ko‘katli taomlar yeyish, sut-qatiqni ko‘proq ichish,
asabiylashmaslik, yetarlicha uxlash va ichni surib turish
kerakligi haqida uqtirgan edi.
Darhaqiqat, keksa odamning ovqati oz-ozdan, sifatli, dar-
mondorilarga boy va mazali bo‘lishi darkor. Shavla, shirguruch,
atala, xolvaytar, shirchoy, limonli choy kabi ichimliklar me’da-
ichak yo‘llarida tez hazm bo‘ladi. Sabzavot (sabzi, sholg‘om,
karam) va ko‘katlar qo‘shib tayyorlangan suyuq taomlar qa
riyalarga foydali, shifobaxsh ta’sir qiladi va huzur bag‘ishlaydi.
112
Mehnat inson tirikchiligining eng birinchi va asosiy shar-
tidir. Mehnat shaxsni shakllantirish vositasi, ijod, ilhom va
turli-tuman emotsional kechinmalarning manbayi bo‘lib xiz
mat qiladi. M ehnat psixologiyasining
mehnat faoliyatining
barcha turlariga taalluqli bo‘lgan bir necha umumiy vazifalari
va muammolari mavjud.
Agar kishining kasbi uning qiziqishlari va tayyorgarligiga
mos kelsa, u holda mehnat quvonch, zavq, ruhiy sog‘lomlik
manbayiga aylanadi. Chinakam zarurat sifatida anglangan,
kishining kundalik ehtiyojiga aylangan m ehnat intizomi
mehnatda samaradorlikka erishishning muhim shartidir: u
charchoqni kamaytiradi, mehnatni yengillashtiradi.
Hozirgi vaqtda sanoatga murakkab dastgoh va mashina-
laming kirib kelishi ishchi-xi zmatchilar ish joyining ruhiyatga
ta ’sirini o‘rganishni taqozo etmoqda. Jamoada sog‘lom mu-
hitni qaror toptirish, jamoa a’zolarining bir-biriga munosabat
larini yaxshilash, qadr-qimmat, mehr-oqibat va ijtimoiy hi-
moyalash masalalariga ko‘proq e’tiborni
qaratish muhim
vazifalardan sanaladi.
Ishlab chiqarishga kompyuter texnikasining kirib kelishi
mehnat psixogigiyenasi oldiga qator yangi muammolarni
qo‘yadiki, bu muammolarni psixologiyaning yana bir turi —
injenerlik psixologiyasi bilan hal qilish kerak.
Mehnat psixogigiyenasining muhim bo‘limlaridan biri aqliy
mehnat gigiyenasidir. Bu bo‘limda turli ishlardagi kishilar
uchun aqliy mehnatning o ‘ziga xos gigiyenik m e’yorlarini
ishlab chiqish katta ahamiyatga egadir.
Ta’lim va tarbiyaning psixologik asoslari haqidagi masala
ham o‘z yechimini kutayapti. Ma’lumki, ta’lim va tarbiyaning
muvaffaqiyatli bo‘lishi faqat o‘quv materialining mazmuniga
va ta’lim-tarbiya uslublariga bog‘liq emas. Bu ko‘p jihatdan
o ‘quvchining fanlarni qanday o ‘zlashtirayotganiga, o ‘quv-
chining yosh xususiyatlariga, aqliy rivojlanganligiga va faol-
ligiga bog‘liq. Shuning uchun ham psixologiyaning hozirgi
vaqtdagi eng muhim vazifasi ta’lim psixologiyasi masalalarini
yanada chuqur ishlab chiqishdan iboratdir.
Download
Do'stlaringiz bilan baham: 
