Umum va tib psix p65

T abiiy uyqu holatida inontirish.
Tabiiy uyqu vaqtida 
inontirish usuli kam (aksari bolalarda) qo‘llaniladi. Ba’zan 
tabiiy (rosmana) uyquni gipnotik (chala) uyquga asta-sekin 
o ‘tkazish usulidan foydalaniladi. Umuman, uyqu vaqtida 
ko‘pgina odamlar inson nutqini idrok eta olish qobiliyatini 
saqlab qolishini yodda tutish kerak. Tibbiyot xodimi buni 
bilishi muhim. Bemor uyg‘oqligi vaqtida uning oldida aytib 
bo‘lmaydigan narsalarni kasal uxlab yotgan paytida ham 
gapirish mumkin emas.
Uxlatadigan yoki narkotik moddalarni berib inontirish.
Bemor yetarli gipnabel bo‘lmasa (gipnozga tez berilmay-
123

---

digan b o ‘lsa) va boshqa b a’zi hollarda narkogipnozdan 
foydalaniladi. Bemorga uxlatadigan dori ichiriladi yoki ve- 
nasiga yuboriladi. Odatda, 0,1—0,2 amital-natriy, 0,1 nem ­
butal, 0,3—0,5 medinal beriladi yoki amital-natriy geksenal, 
pentotal yoki shunga o ‘xshash preparatning 5 % li eritma- 
sidan 3—5—7 ml venaga yuboriladi.
Doza har kimning o ‘ziga qarab tanlanadi. Dori berila- 
yotgan paytda bemorning ahvoli kuzatib boriladi. Bemordan 
ovoz chiqarib sanash yoki biror narsani so‘zlab berish iltimos 
qilinadi. Avvaliga harakatlar tormozlanib, eyforiya boshlanadi, 
keyin uyqu bosib, odam uxlab qoladi. Odamni uyqu bosib 
turgan paytda so‘z bilan ta’sir ko‘rsatib inontiriladi. Tibbiyot 
hamshirasining roli inontirish pirovardiga yetguncha qattiq 
uyqu bosib turadigan holatni saqlab qolishdan iboratdir.
Uyg‘oqlik holatida inontirish. 
Gipnozdan tashqari paytda 
inontirish ham xiylagina shifobaxsh ta’sir qiladi. Shifokorlar 
kasallar bilan suhbat qilar ekan, aslida, har safar inontirish 
usulidan foydalanadilar. Shifokorning ishontirib ko‘rsatadigan 
ta’sir kuchi o‘sha vrachga bemorning qanday munosabatda 
bo‘lishiga ko‘p jihatdan bog‘liq. Shifokorning nufuz-e’tibori, 
bemorga ustalik bilan muomala qila olishi, kasal odamning 
psixologiyasini bilishi inontirish usulidan davo maqsadlarida keng 
foydalanishga imkon beradi. Atoqli rus olimi V.M. Bexterev 
mana bunday deb yozgan edi: «Shifokor bilan suhbatlashganidan 
keyin bemor yengil tortmasa, u shifokor emas». Ko‘pgina 
shifokorlar tushuntirib inontirish usulidan foydalanadilar. Bemor 
kushetkaga yotqizilib, unga ko‘zlarini yumish tavsiya etiladi. 
Bemorni uxlatmasdan turib, faqat muskullari bo‘shashtiriladi 
va orom, tin olishiga erishiladi. Aytiladigan narsalar past ovoz 
bilan tushuntirib boriladi va shu tariqa ta’sir ko‘rsatiladi. 
Masalan, mana bunday deyiladi: «Hozir nerv hujayralari orom 
olib, kuch to‘plamoqda. Shuning uchun siz turganingizdan keyin 
o‘zingizni ancha tetik his qilasiz». Yoki: «Sizning tajangligingiz 
asab sistem angizning zaifligiga b og‘liq. Am m o, asab 
hujayralarining o‘zi butun, ular charchagan, xolos. Hozir ular 
kuch to‘plamoqda. Seansdan keyin Siz juda tinchib qolasiz».
Uyg‘oqlik davrida inontirish anchagina emotsional ko‘ta- 
rinkilik fonida, ayniqsa, yaxshi kor qiladi (inontirishga affektiv
124

---

moyillik). Xuddi shunday shart-sharoitlar ko‘pincha kasallar 
guruhida vujudga keladi. Kasallar orasida induksiya jarayoni 
(affektiv holatning bir kishidan ikkinchi kishiga o ‘tishi) ro‘y 
beradi. Duduqlanish, alkogolizm, nevrozlarga davo qilish 
uchun uyg‘oqlik holatida inontirish usuli qo‘llaniladi.