Umum va tib psix p65

I V bob.
PSIXOGIGIYENA VA 
PSIXOPROFILAKTIKA
Bular ruhiy kasalliklarning oldini olish, ya’ni odamlarning 
ruhiy salomatligini saqlash va mustahkamlash bo‘yicha tad- 
birlar ishlab chiqadigan fanlar hisoblanadi. Bu chora-tadbir- 
larni ishlab chiqish masalalari, tashqi muhitdagi juda behisob 
omillarning kishi organizmiga ta’sirini o‘rganishga asoslangan.
Odamning hayoti ijtimoiy foydali faoliyatida, mehnatda 
o‘tadi. Binobarin, inson salomatligiga ijtimoiy foydali faoliyat 
va mehnatning ta ’sirini o ‘rganish psixogigiyenaning asosiy 
vazifalaridan biridir. Mehnat faoliyati to‘g‘ri tashkil etilganda, 
odamning butun qobiliyati to‘laligicha yuzaga chiqadi, m eh­
nat sog‘liq va baxt garovi bo‘lib qoladi. M ehnat rejimi no- 
to ‘g‘ri tashkil qilinganda ortiqcha charchash, asab sistemasi­
ning holdan tolishi, turli xil noqulay sharoitlar ta’siri ostida 
organizm chidamining pasayishi ro‘y berishi mumkin, mehnat 
va dam olishni bir me’yorda olib borish muhim psixogigiyenik 
ahamiyat kasb etadi.
Psixoprofilaktika va psixogigiyena uzoq davrlardan buyon 
mavjud bo‘lib, ularning negizlari eski tibbiy adabiyotlarda 
bayon etilgan.
110

---

Fransuz olimlari Eskirol, Morel, zamonaviy klinik psixiat- 
riyaning asoschisi Krepelin psixogigiyena va psixoprofilaktikaning 
rivojlanishiga ko‘p hissa qo‘shishgan. Shveysar psixiatri Forel 
ichkilikbozlikning zarari to‘g‘risidagi ta’limotini birinchilardan 
bo‘lib asoslab bergan. Rossiyada psixogigiyena va psixoprofilak- 
tika muammolari bilan I.P. Merjeyevskiy, I. A. Sikorskiy, so‘ngra 
S.S. Korsakov, V.M. Bexterev, O‘zbekistonda X.O. Olimov, 
N .I. X o‘jayeva, Sh.A. Murtolibov, A.U. Shoyusupova, 
M .U. G ‘ulomov va boshqalar shug‘ullanishgan.
Sog‘lom psixika (ruhiyat)ni tarbiyalash psixogigiyena va 
psixoprofilaktika fanlarining muhim vazifasi hisoblanadi.
Psixogigiyenaning quyidagi bo‘limlari mavjud:
1. Yoshga oid psixogigiyena.
2. M ehnat va ta’lim psixogigiyenasi.
3. Turmush psixogigiyenasi.
4. Oila va jinsiy hayot psixogigiyenasi.
5. Jamoa hayoti psixogigiyenasi.