Ularning tasnifi

Dag'al tillar go'zal so'zlar bunyod etmas,
To'ti hech vaqt qarg'a nutqin irod etmas. ("To'tinoma")

Muallif gapi va ko'chirma gaplarni aniqlab, ularning joylashish o'rniga va qanday tinish belgisi ishlatilganligiga e'tibor bering.

Payg’ambardan bir kishi so’rabdi: “Ey Rasululloh,men kimni hurmat qilay?” “O’z onangni”, - deb javob beribdi Payg’ambar. U yana so’rabdi: “Onamdan boshqa yana kimni?” Payg’ambar: “Onangni”, - deb javob beribdi. Haligi kishi uchinchi marta so’raganida ham “Onangni” degan javobni olibdi. U to’rtinchi marta o’z savolini qaytarganida, Payg’ambar: “O’z otangni, so’ngra yaqinlaringni va qarindoshlaringni”, - deb javob beribdi. (Hadis)

KO'CHIRMA GAPLI QO'SHMA GAPNING TUZILISHI

1-topshiriq. Berilgan gapdan muallif gapi va ko'chirma gapni ajrating.

"Intilganga tole yor", - deydi xalqimiz.
2-topshiriq. Tinish belgilarining qo'llanilishini izohlang.


Bilib oling.Ko'chirma gapli qo'shma gaplar doimo ikki qismdan - muallif gapi va ko'chirma gapdan tashkil topadi.

Muallif gapi va ko'chirma gaplarni va ularning joylashish o'rnini aniqlang. Tinish belgilarining qo'yilishiga e'tibor bering.

Donodan so’radilar: “Ey donishmand, kishu uchun eng yaxshi narsa nima?” Aytdi: “Jim turmoq, ortiqcha so’zlarni aytmaslik”. Yana so’radilar: “Unda bu xislat bo’lmasa-chi?” Dono javob berdi: “Unday odamning bo’lmagani yaxshi”.


1. "Rahmat, ona qizim", - dedi muharrir mehri tovlanib. (M.M.Do'st) 2. "Ke, picha dam ol, chirog'im, toza charchabsan", - dedi bobom. (Oybek). 3. Kampir oyoq ostida o'sgan o'tdan yulib, kiyik tomon yura boshladi: "Ma, jonivor, ma!" (S.Ahmad) 4. "Shoshmang, Ahmadjon", - dedi yigit. (A.Qahhor)
5. Xalil bobo nevarasiga girgitton bo'lib: "Hoy bolam, senga nima bo'ldi? A? Nima qildi, toychog'im-a", - der edi. (A. Muqimov) 6. "Zap yigit ekansiz-da, Tursunalijon. Barakalla, barakalla", - dedi u. (A. Muqimov)

O'qing. Gaplarni qavs ichida berilgan muallif nomlaridan foydalangan holda ko'chirma gapli qo'shma gapga aylantiring. Qanday yo'l bilan qo'shma gapga aylantirganingizni ayting.

1. Xalqning ishonchini oqlash bar birimizning muqaddas burchimizdir. (Mirtemir) 2. Ertangi kunimiz bundan ham go'zal bo'ladi. (A. Oripov) 3. Tabiatning betakror go'zalliklari yuragimga juda yaqin. (M. Ulug'ova) 4. Inson mehnati beiz qolmaydi. (E. A'zamov)
KO'CHIRMA GAPLI QO'SHMA GAPLARDA
TINISH BELGILARINING QO'LLANISHI

1-topshiriq. Berilgan ko'chirma gapli qo'shma gapdagi muallif gapini turli o'rinlarda qo'llang.