Ҳудудий маркази тасвирий санъат ва чизмачилик фанини ўҚитиш методикаси

Ўқувчилар ѐшига ва кучига мос бўлиши принципи

Ўқитишнинг ўқувчилар ѐшига ва кучига мос бўлиши принципи- берилаѐтган билимлар ѐки улар ўзлаштирилиши лозим бўлган материалларни мураккаблик даражасини болалар ѐшига ва кучига мос бўлишини назарда тутади.
Кузатишлар шуни кўрсатадики, айрим ўқитувчилар 5-7 синфларда ҳам тўртбурчак, доира шаклидаги нақшлар ишлашни давом эттирадилар. Бу топшириқлар 3-4 синфлардаги вазифалардан деярли фарқ қилмайди. Булардан ташқари, ўқувчиларга доскага чизилган тайѐр нақшдан нусха кўчириш тавсия этилади. Бундан, улар бериладиган топшириқларнинг болаларга осон бўлишилигини назарда тутадилар. Лекин, топшириқларнинг ўта жўн бўлиши ҳам яхши эмас, улар биринчидан болаларнинг мустақил фикрлашларини сусайтирса, иккинчи томондан улардаги ривожланишни тўхтатади. Маълумки,
ўқувчилар ҳаракат ва қобилият жиҳатидан бир-бирларидан фарқ қиладилар. Бу вазият ўқитувчидан ўқувчилар билан яккама-якка иш олиб боришни талаб қилади, яъни ўқитувчи болаларни билим ва малакалари даражасини ҳисобга олган ҳолда уларга турлича мураккабликдаги вазифаларни ишлаб чиқади, уларнинг тасвирий ишларини тўғрилашга баъзи назарий ва амалий вазифаларни тушинтириш мақсадида доскада расм ишлаб кўрсатишига тўғри келади.
Ўқитишнинг ўқувчилар ѐшига мослиги принципи қадимдан қўлланиб келинган. Бунда, яқиндан узоққа, маълумдан номаълумга, оддийдан мураккабга, осондан қийинга, конкретликдан абстрактликка принципларига асосланилади. Педагогикада бу принцип қадимдан тажрибадан ўтганлиги сабабли ўқитувчини ўз фаолиятида шу йўлдан бориши кўзланган мақсадга эришувига асос бўлади. Кези келганда шуни таъкидлаб ўтиш лозимки, ҳамма осон нарсалар ҳам болаларга тушунарли бўлавермайди ва аксинча мураккаб материаллар тушунарли бўлиши ҳам мумкин. Бунда ўқувчиларнинг ѐши, педагогик-психологик хусусияти, билим даражаси, тайѐргарлиги, қобилияти муҳим рол ўйнайди. Масалан, тасвирий санъатни ўқитишда яқиндан узоққа бориш принципида иш тутиш мақсадида ўқитувчи аввал болаларга яқин бўлган Ўзбекистоннинг табиати, халқимизнинг турмуши, меҳнатини тасвирловчи Ўзбекистан рассомлари асарларини, сўнгра Ўрта Осиѐ, Шарк, Европа мамлакатлари санъатини ўргатади.
Юқоридаги фикрлардан мактабда тасвирий санъатдан дарс ва дарсдан ташқари ишлар жараѐнида дидактик принципларга риоя қилишнинг ниҳоятда муҳимлигини сезиб олиш қийин эмас. Дидактик принциплар ўқувчиларнинг бадиий таълими, тарбияси ва ривожланишига тегишли шарт-шароитларни яратади.

6.