Учебно-методический комплекс по "Энтомологии" подгатовлен на основе современной педтехнологии. Настоящий комплекс подготовлен на основании действующей

Yirtqichchalar yoki reduviidlar 
(Reduviidae)
oilasiga
3000 dan ortiq tur 
yirtqich qandalalar kiradi. Uzunligi 8-10 mm, boshi silindrik, sezilarli cho‘zilgan, 
xartumi qisqa yo‘g‘on, kuchli egilgan. Ular boshqa yirtqich qandalalar singari 
zararkunanda hasharotlarning lichinkalari bilan oziqlanib foyda keltiradi. Qizil 
rinkoris qandalasi ham yirtqich bo‘lib, daraxtda va o‘t-o‘simliklarda uchraydigan 
zararli 
hasharotlar 
bilan 
oziqlanadi. 
Fedchenko 
yirtqichchasi 
(Reduvius 
fedtshenkianus)
va yirtqich qora qandala 
(Rhinocoris niger)
o‘rtacha kattalikda 
bo‘lib, mayda zararkunanda hasharotlar bilan oziqlanib foyda keltiradi. Ular o‘z 
qurbonini kuchli xartumi bilan sanchib o‘ldiradi va keyin qonini so‘radi. 
Xuddi shuningdek, yirtqich ikki tishli pikromerus qandalasining lichinkalari va 
jinsiy voyaga yetganlari o‘simlik bitlari va boshqa ko‘plab zararkunanda hasharotlar 
qonini so‘rib, ularni yo‘qotadi. 
MDH da kolorado qo‘ng‘iziga qarshi kurashishda boshqa foydali hasharotlar 
bilan bir qatorda chetdan entomofag qandalalardan 
podizus
va 
perillyus
turlari ham 
olib kelingan. 
Podizus
turlixo‘r yirtqich qandalalardan bo‘lib, uning lichinkasi ham, voyaga 
yetgani ham faol, ya’ni serharakat. Bu qandala zararkunanda hasharotlardan Amerika 
oq kapalagi qurtini, kolorado qo‘ng‘izi va boshqa zararli hasharotlarni kushandasi 
hisoblanadi. Voyaga yetgan qandala 1 kecha-kunduzda kolorado qo‘ng‘izining 72 ta 
tuxumini va 15 ta lichinkasini paqqos tushuradi.
Perillyus 
qandalasi ham kolorado qo‘ng‘izining lichinkasi va ayrim tur 
bargxo‘r qo‘ng‘izlarni qiradi. Rivojlanish davrida perillyusning 1 ta lichinkasi 

---

172 
o‘rtacha kolorado qo‘ng‘izining 240-250 ta tuxumini so‘rib quritadi. Hozirgi vaqtda 
MDH da bunday foydali yirtqich qandalalarni yoppasiga ko‘paytirib, zararkunanda 
hasharotlarga biologik qarshi kurashishda qo‘llash usullari ishlab chiqilmoqda.