Tuzuvchilar: ttymi t f. n., dotsent R. S. Razikov ttymi t f. d professor S. S. Sulaymanov ttymi assistant H. M. Komilov Taqrizchilar: t f. n., dotsent

Zaharlik darajasi. Fosgen va difosgen taxminan bir xil zaharlilik darajasiga ega. O`limga olib keluvchi minimal’ kontsentratsiya 1l havo xisobiga 10-15 minutlik ta`sirida yirik hayvonlar uchun 0,65- 0,70mg; qo`ylar uchun 0,4 mg; odam uchun 2-5 minutlik ta`sirida 1,5-3 mg ga teng.
Odamlarda zararlanishning klinik tasviri. Fosgen bilan nafas olganda odam, og’zida chiriyotgan pichan hidini va yoqimsiz shirin mazasini sezadi. ZM lar ozroq kontsentratsiyalarda ta`sir qilganda (1l hayvonda 5mg/ning o`ndan bir ulushi) tomoqning achishi, yo`tal, ko`krak qisishni sezadi. Zararlangan o`choqdan chiqishi bilan zaharlanishi belgilari asta-sekin yo`qoladi. Biroq 4-6 soatdan keyin zaharlangan odamning holati to`satdan yomonlashib qoladi. Ko`p miqdorda ko`piksimon suyuqlikning kelishi bilan yo`tal paydo bo`ladi. Nafas olish og’irlashadi, odam bo`g’ilib ketadi (o`pka shishi avj oladi). Uning ko`rinishi qo`rqinchli. YUz, quloq, qo`l, barmoqlar terisi ko`karadi. ZM larning o`ldiruvchi kontsentratsiyalarida (1mg/l dan yuqori) kuchli o`pka shishi avj oladi va odam bo`g’ilishdan o`ladi.
Umumzaharlovchi ta`sirli ZM lar. Sinil kislotasi-achchiq bodom hidini eslatuvchi rangsiz, uchuvchan suyuqlik; qaynash temperaturasi +26⁰, muzlash temperaturasi minus 14⁰, zichligi 0,7 ga teng bo`lib (bug’larning havoga nisbatan zichligi-0,93), suvda yaxshi eriydi.
Xlortsian –rangsiz, og’ir, uchuvchi suyuqlik, qaynash temperaturasi 14<sup>0</sup> muzlash temperaturasi minus, 6<sup>0</sup>, zichligi 1,2 ga teng.
Zaharlik darajasi. Sinil kislotasining odamlar uchun 2-5 minutlik ta`sirida 1 l havo hisobiga o`ldiruvchi kontsentratsiyasi 0,4-0,8 mg.
Zararlanishning klinik tasviri. Og’ir darajada zaharlangan odamlarda ko`krak qisishi, kuchli qo`rquv hissi, og’ir hansirash, qorachig’lar kengayishi, tomir tortishi, nafas olish markazining shol bo`lishi kuzatiladi. SHu jarayonlardan keyin bir necha minut mobaynida halok bo`lishi mumkin. Zaharlanishning o`lmaydigan potologik jarayonlarining avj olishi bir qator stadiyalarga bo`linadi.
Keyingi yillarda kapitalistik mamlakatlarda psixotomimetik moddalar deb ataluvchi birikmalarning alohida gruppasiga e`tibor kuchaymoqda. Bu moddalar o`lim hollarini keltirib chiqarmaydi, faqatgina kishilar ruhiy faoliyatining vaqtincha buzilishiga yoki sezgi organlarini zararlash bilan markaziy nerv sisetimasining funktsiyasining buzilishiga olib keladi. Ularni yana gallyutsinogenlar ham deb atashadi. Ularning ancha keng tarqalgan VZ hisoblanadi. Zararlilik belgilari 30 minutdan yoki 1-3 kundan keyin yo`qoladi.