Тузувчи : Файзуллаева Н

Xususiylashtirishdan tushumlar

«Davlat moliya statistika (DMS) bo‘yicha qo‘llanma»da davlat sektori korxonalari aktivlarining egalik ulushini sotishdan tushumni manfiy sof kreditlash sifatida ko‘rsatish tavsiya etilgan. Uni soliqsiz kapital daromadlar sifatida ko‘rsatilgan davlat moddiy aktivlarini sotishdan farqlash lozim.

Bunday yondashuvda, xususiylashtirishdan daromadlar oldin transfertlar yoki kapital qo‘yish natijasida sotib olingan korxona kapitalidagi hukumatning ulushini sotishdir, deb izohlanadi. Bunday yondashuv byudjet balansini bir martalik yaxshilashni o‘tkazishga imkon beradi. Garchand, ushbu tushumlarni chiziq ustida ko‘rsatish qabul qilingan bo‘lsada, tahlilda bu tushumlarni hukumatning sof moliyaviy pozitsiyasiga ta’sir etuvchi operatsiyalar bilan teng darajada chiziq ostida ko‘rsatish kerak.

Byudjet kamomadining bir martalik kamayishi kelajakda uni korxonalar ajratayotgan foydadan hukumat daromad olmasligi sababli o‘sishi mumkin. Lekin agar hukumat sotuvdan foydani boshqa aktivlarni sotib olishga yoki qarz qaytarishga sarflasa, kelajakdagi kamomad to‘liq kompensatsiyalanadi. Bu holda hukumat va xususiy sektor faqatgina aktivlarni almashtirib, real resurslar talabiga ta’sir etmaydi. Lekin agar hukumat olgan pullarni- xarajatlarni oshirishga yoki soliqlarni qisqartishga yoki ikkalasiga sarflasa, aktivlarni sotish yilida kamomad o‘zgarmaydi, balki kelajakda u ko‘payadi va shu yo‘l bilan xususiylashtirish byudjet holatiga ta’sir etadi. Oxirgi yillarda xususiylashtirish natijasida katta foyda olingan Buyuk Britaniyada byudjet kamomadini hisoblashda makroiqtisodiy hisoblar 2 variantda − foydani ko‘rsatib va ko‘rsatmasdan hisoblanadi. Bu yondashuvning foydasi shundaki, u hisoblar tahlilini engillashtiradi, chunki xususiylashtirishdan daromadlar aktivlarning almashinishi kabi ko‘rib chiqiladi.