|
x
x
x
−
− = +
−
2)
+
+
=
1
3
4
.
2
N N
3.
Satwsh zatn 20 % in 40 % payda menen satt.
Jámi satwdan 32 % payda kóriw ushn ol qal®an
zatn neshe procent payda menen satw kerek?
49
I I b a p q a t i y i s l i s h n ® w l a r
114.
1) 1 kg 200 swmnan aln®an júzimni 3 kg nan 1 kg
sherbet alnp, 720 swm®a satld. Júzimni bahas
50 swm®a arzanlad. Isbilermen dáslepki paydan saqlap
qalmaqsh. Sherbetti ja
a bahas dáslepkiden neshe swm®a
arzan bolw kerek?
2) 20 % li sherbet tayarlamaqshsz. Neshe litr qayna®an
suw®a 200 gramm qumsheker qosasz?
115.
1) dsta dáslep belgili mu®darda suw bar edi. Eger dsqa
a
litr suw quylsa, dst
1
8
bólegi tolad. Eger dsta®
dáslepki suwdan
a
litr alp taslansa, dst
3
20
bólegi tolq
bolad. Dáslep dst qansha bólegi tolq bol®an?
2) dst
1
5
bólegi bos. Axmet dst toltrmaqsh. Ol ds-
ta® suwd qansha bólegine shekem suw quysa, ds tolad?
O®an járdem beri
.
116.
Jerdi birinshi eki jasalma joldasn massas 592,4 kg d
qurad. Birinshi jasalma joldas úshinshisinen 1243,4 kg
je
il, al ekinshisi 818,2 kg je
il. Jerdi birinshi úsh jasalma
joldasn hárqayssn massasn tab
.
117.
Qayq dáryan a®s boynsha 2,4 saat hám a®sqa qars
3,2 saat júzdi. Qayqt a®s boynsha basp ótken jol
a®sqa qars ótken jolnan 13,2 km artq bold. Eger dárya
a®sn tezligi 3,5 km/saat bolsa, qayqt aqpay tur®an
suwda® tezligin tab
.
118.
Bostan menen Gulistan awllar arasnda® aralq 72 km.
Bul awllardan eki sayaxatsh bir waqtta jol®a shqt.
Birini tezligi saatna
v
kilometr, ekinshisiniki bolsa saatna
u
kilometr. 2 saattan so olar arasnda® aralq neshe
kilometr bolad? Barlq ja®daylard qara hám talqla
.
4 Algebra, 7- klass
50
Qadan 3 bólekke bóliw ushn 12 minut kerek. Sol
qadan 4 bólekke bóliw ushn neshe minut kerek?
119.
dst
1
3
bólegi suw menen tol. Bul suwd
1
4
bólegi
paydalan®annan keyin o®an 45 litr suw quylsa, dst
1
8
bólegi bos bolad. dsqa barl® neshe litr suw ketedi?
120.
Snaqta 60 soraw berildi, hárbir durs juwapqa 5 ball
qoyld. 4 nadurs juwapqa jariyma spatnda bir durs juwap
biykar etiledi. Bul snaqta barlq sorawlard belgilegen bir
oqwsh 225 ball al®an bolsa, ol neshe soraw®a durs juwap
bergen?
II bapqa tiyisli snaq shn®wlar testler
1.
−
−
= + +
5
3
11 3
8
2
4
3
N
N
N
te
lemesini koreni
x
0
bolsa,
2
0
1
N
+
a
latpasn san mánisin tab
.
A) 50;
B) 10;
C) 5; D) 37.
2.
+
−
+
+ =
+
2
1
3
2
1
3
2
3
2
N
N
N
te
lemesini koreni
x
0
bolsa, 18 :
x
0
a
latpan esapla
.
A) 6;
B) 7;
C)
−
7;
D)
2
7
46 .
3.
+
− =
(
3) :(
2) 5 :3
N
N
te
lemesini koreni
x
0
bolsa, 2
x
0
+ 61
a
latpasn san mánisin tab
.
A)
−
80;
B) 70;
C) 80; D) 81.
4.
+ =
−
4 :(2
5) 2 :(3
2)
N
N
te
lemesini koreni
x
0
bolsa, 4
x
0
+ 11
a
latpasn san mánisin tab
.
A)
−
18;
B)
−
20; C) 19;
D) 20.
5.
0,8 . (1,5
x
−
2)
−
0,4
x
= 0, 3 . (6
x
−
5)
−
2,6 te
lemesini koreni
x
0
bolsa,
−
2
0
0
0,5
x
x
a
latpasn san mánisin tab
.
A) 5;
B) 1,25;
C) 6,25;
D)
−
5.
¹ 4
51
6.
Úsh tekshede barl® bolp 385 kitap bar. Birinshi tekshede
ekinshisine qara®anda 8 ge kóp, biraq úshinshi tekshedegi-
-den 9 ®a kem kitap bar. Hárbir tekshede neshe kitaptan
bar?
A)
128; 120; 137;
B) 127; 119; 139;
C) 127; 122; 136;
D) 126; 134; 125.
7.
Te qaptall úshmúyeshlikti perimetri 51 sm ge te
. Ultan
qaptal tárepinen 6 sm uzn. Us úshmúyeshlikti qaptal
tárepini ultanna qatnasn tab
.
A) 7 : 5;
B) 5 : 7;
C) 2 : 3;
D) 10 : 7.
8.
Te qaptall úshmúyeshlikti perimetri 42 sm ge te
. Qaptal
tárepi ultann
2
3
bólimin qurayd. Us úshmúyeshlikti
ultan qaptal tárepinen neshe santimetr uzn?
A) 7,5 sm; B) 6,5 sm;
C) 6 sm;
D) 7 sm.
9.
Usta buyrtpan 8 kúnde ornlaw kerek edi. Ol hár kúni
rejeden tsqar 6 ónim tayarlap, buyrtpan 5 kúnde ornlap
®ana qoymastan, al artqsha jáne 12 ónim tayarlad. Usta
reje boynsha bir kúnde neshe ónim tayarlaw kerek edi?
A) 6;
B) 4;
C) 5;
D) 7.
Te
lemeni sheshi
(1011):
10.
+ −
= −
+
8(
2) 5
2(
4,5).
N
N
N
A)
−
5;
B) 5;
C) 6;
D)
−
4,5.
11.
6 . (2,3
x
−
1)
−
3,5
x
+ 0, 7
x
=
0,5(
x
−
14).
A)
−
2
21
;
B) 10,5;
C)
2
21
;
D) 7.
12.
Úshmúyeshlikti bir tárepi ekinshi tárepinen 3 sm uzn,
úshinshi tárepinen bolsa 5 sm qsqa. Eger úshmúyeshlikti
perimetri 41 sm bolsa, on e uzn tárepi e qsqa
tárepinen neshe ese uzn?
A) 2;
B) 1,5;
C) 1,3;
D) 1,8.
52
13.
Birinshi topta 75 m, ekinshi topta 120 m atlas bar edi.
Ekinshi toptan birinshisinen satl®anna qara®anda 3 ese kóp
atlas satld. Nátiyjede, birinshi topta ekinshisine qara®anda
2 ese kóp atlas qald. Hárbir toptan neshe metrden atlas
satl®an?
A)
24 m; 72 m;
B) 30 m; 90 m;
C) 15 m 45 sm;
D) 33 m; 99 m.
14.
Te
lemeni sheshi
:
+ −
+ = −
+
3(
2) 2(
3) 7 5(
1).
N
N
N
A)
−
1
3
;
B)
1
3
;
C)
−
1;
D) 2.
T a r i y x y m a ® l w m a t l a r
Muhammed ibn Musa al-Xorezmiy «Al-jabr val-muqobala
hisobi haqida qisqacha kitob» sh®armasnda kirgizilgen «al-jabr»,
«val-muqobala» qa®ydalarn biz 7-§ de te
lemeni tiykar® qá-
siyetleri spatnda bayan ettik.
Algebrada 3 túrli sanlar menen jums kóriledi, deydi al
Xorezmiy. Olar:
koren yamasa zat (te
lemedegi belgisiz san
x
);
kvadrat (mol) (belgisizdi kvadrat
x
2
);
ápiway san (bunda natural san názerde tutlad).
Xorezmiydi us 3 túrli shamalar arasnda® baylanslard
analizleydi hám tómendegi te
lemelerdi sheshiw usllarn
kórsetedi:
1)
=
2
?N
>N
kvadratlar korenlerge te
;
2)
=
2
?N
=
kvadratlar sanlar®a te
;
3)
=
>N =
korenler san®a te
;
4)
+
=
2
?N
>N =
kvadratlar hám korenler sanlar®a te
;
5)
+ =
2
?N
= >N
kvadratlar hám san korenlerge te
;
6)
+ =
2
>N = ?N
korenler hám san kvadratlar®a te
.
Biz 7-klasta tek szql te
lemelerdi úyrenemiz [3) bánttegi
te
leme]. Qal®anlar 8-klasta úyreniledi. Hárqanday szql yaki
kvadrat te
leme «al-jabr», «val-muqobala» túrlendiriwleri nátiy-
jesinde joqarda® 6 te
lemeni birine keltiriliwi múmkin.
53
BIRAZALÍLAR HÁM
KÓPAZALÍLAR
Natural kórsetkishli dáreje
Birdey sanlard qoswd kóbeytiw menen almastrw múmkin:
3 3 3 3 3 3 5
+ + + + = ⋅
1442443
5 márte
Do'stlaringiz bilan baham: | 
