Turdikulova gulshad nurmamatovnaning

Qayta sotib olishlar
B19 Qimmatli qog’ozlarni emissiya qiladigan tadbirkorlik sub’ekti (yuridik jihatdan sotib oluvchi) buxgalteriya maqsadlarida B13-B18 bandlardagi yo’riqnoma asosida sotib olinuvchi sifatida belgilangan paytda, qayta sotib olish sodir bo’ladi. Kapitaldagi ulushlari sotib olingan tadbirkorlik sub’ekti (yuridik jihatdan sotib olinuvchi) buxgalteriya maqsadlarida operatsiya qayta sotib olish sifatida inobatga olinishi uchun sotib oluvchi bo’lishi shart. Masalan, qayta sotib olishlar ba’zida xususiy tarzda faoliyat yuritayotgan tadbirkorlik sub’ekti ommaviy manfaatdagi tadbirkorlik sub’ekti bo’lishni hohlagan holda, o’zining aktsiyalarini ro’yxatdan o’tkazishni hohlamaganda sodir bo’ladi. Buni amalga oshirish uchun, xususiy tadbirkorlik sub’ekti shunday kelishadiki, bunda ommaviy manfaatdagi tadbirkorlik sub’ekti uning kapitaldagi ulushlarini ommaviy manfaatdagi tadbirkorlik sub’ektining kapitaldagi ulushlari evaziga sotib oladi. Mazkur misolda, ommaviy manfaatdagi tadbirkorlik sub’ekti yuridik jihatdan sotib oluvchidir, chunki u o’zining kapitaldagi ulushlarini emissiya qildi va xususiy tadbirkorlik sub’ekti yuridik jihatdan sotib olinuvchidir, chunki uning kapitaldagi ulushlari sotib olindi. Biroq, B13-B18 bandlardagi yo’riqnomani qo’llash quyidagi holatlarga olib keladi:
(a) buxgalteriya maqsadlarida ommaviy manfaatdagi tadbirkorlik sub’ektini sotib olinuvchi sifatida belgilash (buxgalteriya maqsadlaridagi sotib olinuvchi); va
(b) buxgalteriya maqsadlarida xususiy tadbirkorlik sub’ektini sotib oluvchi sifatida belgilash (buxgalteriya maqsadlaridagi sotib oluvchi).
Buxgalteriya maqsadlaridagi sotib olinuvchi operatsiyani qayta sotib olish sifatida hisobga olish uchun biznes ta’rifini qanoatlantirishi shart va mazkur MHXS dagi barcha tan olish va baholash tamoyillari, jumladan gudvillni tan olish talabi qo’llaniladi.
O’tkazilgan tovonni baholash
B20 Qayta sotib olishda, buxgalteriya maqsadlaridagi sotib oluvchi odatda sotib olinuvchi uchun hech qanday tovon chiqarmaydi. Buning o’rniga, buxgalteriya maqsadlaridagi sotib olinuvchi odatda buxgalteriya maqsadlaridagi sotib oluvchining mulk egalariga o’zining kapitaldagi ulushlarini chiqaradi. SHu tufayli, buxgalteriya maqsadlaridagi sotib oluvchi tomonidan uning buxgalteriya maqsadlaridagi sotib olinuvchidagi ulushi uchun o’tkaziladigan tovonning sotib olish sanasidagi haqqoniy qiymati kapitaldagi ulushlarning shunday miqdoriga asoslanadiki, bunda yuridik jihatdan shu’ba tadbirkorlik sub’ektii ushbu miqdorni yuridik jihatdan bosh tashkilotning mulk egalariga qayta sotib olishdan yuzaga keladigan birlashgan tadbirkorlik sub’ektidagi aynan shu miqdordagi kapital ulushni berish uchun chiqarishi shart bo’lar edi. Ushbu usulda hisoblangan kapitaldagi ulush miqdorining haqqoniy qiymatidan sotib olinuvchi evaziga o’tkazilgan tovonning haqqoniy qiymati sifatida foydalanish mumkin.
Jamlangan moliyaviy hisobotlarni tayyorlash va taqdim etish
B21 Qayta sotib olishdan so’ng tayyorlangan jamlangan moliyaviy hisobotlar yuridiki jihatdan bosh tashkilotning (buxgalteriya maqsadlaridagi sotib olinuvchi) nomi ostida chop etiladi, ammo izohlarda yuridik jihatdan shu’ba tadbirkorlik sub’ektiining (buxgalteriya maqsadlaridagi sotib oluvchi) moliyaviy hisobotlarining davomi sifatida faqatgina shunday bir to’g’rilash bilan tasvirlanadiki, bunda ushbu to’g’rilash buxgalteriya maqsadlaridagi sotib olinuvchining yuridik kapitalini aks ettirish uchun buxgalteriya maqsadlaridagi sotib oluvchining yuridik kapitalini retrospektiv tarzda to’g’rilash hisoblanadi. Ushbu to’g’rilash yuridik jihatdan bosh tashkilotning (buxgalteriya maqsadlaridagi sotib olinuvchi) kapitalini aks ettirish uchun talab etiladi. Ushbu jamlangan moliyaviy hisobotlarda taqdim etilgan qiyoslanuvchan ma’lumotlar ham yuridik jihatdan bosh tashkilotning (buxgalteriya maqsadlaridagi sotib olinuvchi) yuridik kapitalini aks ettirish uchun retrospektiv tarzda to’g’rilanadi.
B22 Jamlangan moliyaviy hisobotlar yuridik jihatdan shu’ba tadbirkorlik sub’ektiining moliyaviy hisobotlarining davomini aks ettirishi tufayli, bunda uning kapital tuzilishidan tashqari, jamlangan moliyaviy hisobotlar quyidagilarni aks ettiradi:
(a) birlashishdan oldingi balans qiymatlarida tan olingan va baholangan yuridik jihatdan shu’ba tadbirkorlik sub’ektiining (buxgalteriya maqsadlaridagi sotib oluvchi) aktivlari va majburiyatlari.
(b) mazkur MHHS ga muvofiq tan olingan va baholangan yuridik jihatdan bosh tashkilotning (buxgalteriya maqsadlaridagi sotib olinuvchi) aktivlari va majburiyatlari.
(v) biznes birlashuvidan oldin yuridik jihatdan shu’ba tadbirkorlik sub’ektiining (buxgalteriya hisobi maqsadlaridagi sotib oluvchi) taqsimlanmagan foydasi va boshqa kapital qoldiqlari.
(g) bevosita biznes birlashuvidan oldin amalda bo’lgan holda yuridik jihatdan shu’ba tadbirkorlik sub’ektiining (buxgalteriya hisobi maqsadlaridagi sotib oluvchi) chiqarilgan kapitaldagi ulushlarini yuridik jihatdan bosh tashkilotning (buxgalteriya hisobi maqsadlaridagi sotib olinuvchi) haqqoniy qiymatiga qo’shgan holda aniqlanadigan jamlangan moliyaviy hisobotlarda chiqarilgan kapitaldagi ulushlar sifatida tan olingan summa. Biroq, kapital tuzilish (ya’ni chiqarilgan kapitaldagi ulushlarning miqdori va turi) yuridik jihatdan bosh tashkilotning (buxgalteriya maqsadlaridagi sotib olinuvchi) kapital tuzilishini, jumladan birlashuvni amalga oshirishda yuridik jihatdan bosh tashkilot chiqargan kapitaldagi ulushlarni aks ettiradi. Demak, yuridik jihatdan shu’ba tadbirkorlik sub’ektiining (buxgalteriya hisobi maqsadlaridagi sotib oluvchi) kapital tuzilishi qayta sotib olishda chiqarilgan yuridik jihatdan bosh tashkilotning (buxgalteriya hisobi maqsadlaridagi sotib olinuvchi) aktsiyalari miqdorini aks ettirish uchun sotib olish kelishuvida belgilangan ayirboshlash koeffitsienti orqali qayta hisoblanadi.
(d) B23 va B24-bandlarda muhokama qilingandek, nazorat qilinmaydigan ulushning yuridik jihatdan shu’ba tadbirkorlik sub’ektiining (buxgalteriya hisobi maqsadlaridagi sotib oluvchining) taqsimlanmagan foydasi va boshqa kapital qoldiqlarining birlashishdan oldingi balans qiymatlaridagi proportsional ulushi.
Nazorat qilinmaydigan ulush
B23 Qayta sotib olishda, yuridik jihatdan sotib olinuvchining (buxgalteriya maqsadlaridagi sotib oluvchi) ba’zi mulk egalari o’zlarining kapitaldagi ulushlarini yuridik jihatdan bosh tashkilotning (buxgalteriya maqsadlaridagi sotib olinuvchi) kapitaldagi ulushlariga ayirboshlamasligi mumkin. Ushbu mulk egalari qayta sotib olishdan so’ng jamlangan moliyaviy hisobotlarda nazorat qilinmaydigan ulush sifatida inobatga olinadi. Bunga sabab shuki, yuridik jihatdan sotib oluvchining kapitaldagi ulushlariga o’zlarining kapitaldagi ulushlarini ayirboshlamaydigan yuridik jihatdan sotib olinuvchining mulk egalari birlashgan tadbirkorlik sub’ektining natijalari va sof aktivlaridagi emas, balki faqatgina yuridik jihatdan sotib olinuvchining natijalari va sof aktivlaridagi ulushga ega bo’ladilar. Aksincha, yuridik jihatdan sotib oluvchi buxgalteriya maqsadlarida sotib olinuvchi bo’lsada, yuridik jihatdan sotib oluvchining mulk egalari birlashgan tadbirkorlik sub’ektining natijalari va sof aktivlaridagi ulushga ega bo’ladilar.
B24 Yuridik jihatdan sotib olinuvchining aktivlari va majburiyatlari jamlangan moliyaviy hisobotlarda ularning birlashishdan oldingi balans qiymatlarida baholanadi va tan olinadi (B22(a)-bandga qarang). SHu tufayli, qayta sotib olishda nazorat qilinmaydigan ulush nazorat qilinmaydigan aktsiyadorlarning yuridik jihatdan sotib olinuvchining sof aktivlarining birlashishdan oldingi balans qiymatlaridagi proportsional ulushini aks ettiradi, hattoki agarda boshqa sotib olishlardagi nazorat qilinmaydigan ulushlar ularning sotib olish sanasidagi haqqoniy qiymatida baholanadi.