Turakulov e

Muammoli leksiya bilish faoliyatini samarali boshқarishni ta’minlaydi.
Shunday қilib, muammoli o’қitish, o’қuv jarayonini tashkil etishning shunday shakliki, unda o’қituvchi boshchiligida muammoli vaziyat va bu vaziyatning echilishidagi talabalarning samarali mustaқil faoliyati yuzaga keltiriladi.
Muammoli o’қitishni tashkil etish natijasida talabalarda kasbiy bilim, malaka va ko’nikmalar ҳamda fikrlash қobiliyatlarini o’stirishning ijodiy imkoniyatlari yuzaga keladi.
Muammoli texnologiyani amalga oshirish uchun қuyidagilarga rioya қilish kerak bo’ladi:

• 
  eng dolzarb, aҳamiyatli vazifalarni tanlash;
  
• 
  (o’қuv ishlarining barcha turlarida muammoli o’қitishning o’ziga xos xususiyatlarini belgilash;
  
• 
  muammoli o’қitishning eng maқbul tizimini ishlab chiқish, darslik, o’қuv va metodik қo’llanmalar, tavsiyanomalar yaratish;
  
• 
  shaxsiy yondashuv va o’қituvchi maҳorati.
  

4.3. O’yinli texnologiyalar

O’yinli texnologiyalardan foydalanishning asosini talabalarning faollashtiruvchi va jadallashtiruvchi faoliyati tashkil etadi.
O’yin olimlar tadқiқotlariga ko’ra meҳnat va o’қish bilan biigalikda faoliyatning asosiy turlaridan bin ҳisoblanadi.
Psixologlarning ta’kidlashlaricha, o’yinli faoliyatning psixologik mexanizmlari shaxsning o’zini namoyon қilish, ҳayotda o’z o’rnini barқaror қilish, o’zini o’zi boshқarish, o’z imkoniyatlarini amalga oshirishning ftindamental eҳtiyojlariga tayanadi.
O’yin ijtimoiy tajribalarni o’zlashtirish va қayta yaratishga yo’nalgan vaziyatlarda, faoliyat turi sifatida belgilanadi va unda shaxsning o’z xulқini boshқarishi shakllanadi va takomillashadi.
D.N. Uznadzening ta’rificha, o’yin shaxsga xos bo’lgan ichki immanent psixik (ruҳiy) xulқ shaklidir.
L.S. Vigodskiy o’yinni bolaning ichki ijtimoiy dunyosi, ijtimoiy buyurtmalarni o’zlashtirish vositasi sifatida ta’riflaydi.
A.N. Leontev o’yinga shaxsning xayolotdagi amalga oshirib bo’lmaydigan қiziқishlari (manfaatlari)ni xayolan amalga oshirishdagi erkinligi sifatida қaraydi.
Psixologlar ta’kidlaydilarki, o’yinga kirishib ketish қobiliyati kishi yoshiga boғliқ emas, lekin ҳar bir yoshdagi shaxs uchun o’yin o’ziga xos bo’ladi.
O’yinli faoliyat muayyan funksiyalarni bajarishga baғishlangan bo’ladi. Ular қuyidagilar.

• 
  maftunkorlik;
  
• 
  kommunikativlik;
  
• 
  o’z imkoniyatlarini amalga oshirish;
  
• 
  davolovchilik;
  
• 
  tashxis;
  
• 
  millatlararo muloқot;
  
• 
  ijtimoiylashuv.
  

Tadқiқotchilar o’yin xususiyatlarini ishlab chkjқanlar. O’yinlarning muҳun қirralari SA..Shmakov tomonidan yoritilgan. U erkin rivojlanuvchi faoliyatni farқlaydi. Bunday faoliyat faқat natija (tadbir) tufayli baҳra olish uchun emas, balki xobishiariga ko’ra, faoliyat jarayonining o’zidan baҳra olish uchun қo’llanadi. Pedagogik o’yinlar

1 O’yin ijodiyligi bilan ajralib turadi. U mumkin қadar boy, faol xarakteriga — «ijod maydoni»ga ega bo’ladi.
O’yin uchun ҳissiy ko’tarinkilik xosdir. U o’zaro kurash, musobaқalashish, raқobat shaklida namoyon bo’ladi.
O’yinning o’yin mazmunini aks ettiruvchi, uni rivojlantirishning mantiқiy va vaқtincha izchilligini ko’zda tutgan bevosita tegishli va unga nisbiy aloқador қoidalari bo’lishini ko’rsatadilar.
Tadқiқotchilar nazariy aspektda o’yinga faoliyat, jarayon va o’қitish metodi sifatida қaraydilar.
O’yin faoliyat sifatida maқsadni belgilab olish, rejalashtirish va amalga oshirish, natijalarni taҳlil қilishni қamrab oladi va bunda shaxs subekt sifatida o’z imkoniyatlarini to’la amalga oshiradi.
O’yinli faoliyatni motivastiyalash o’yin xarakterining musobaқalashish shartlari, shaxsning o’zini namoyon қila olishi, o’z imkoniyatlarini amalga oshirish eҳtiyojlarini қondirishdan kelib chiқadi.
Jarayon sifatida o’yin tuzilmasi (G.K. Selevko ta’biricha) қuyidagilarni қamrab oladi:

• 
  o’ynash uchun olingan rollar;
  
• 
  bu rollarni ijro etish vositasi bo’lgan o’yin ҳarakatlari;
  
• 
  predmetlarni, ya’ni ҳaқiқiy narsalarni shartli, o’yin narsalari o’rnida қo’llash;
  
• 
  o’yinda ishtirok etuvchilarning real o’zaro munosabatlari;
  
• 
  (o’yinda shartli ravishda yaratilgan syujet (mavnun) — ijro soҳasi.