Тупроқшунослик олий ў қ ув юртлариаро илмий-услубий бирлаш

тузининг кўплиги билан айниқса бошқа қатламлардан ф арқ қилади.
Б у тузлар ёғингарчилик вақтида бир оз ювилиши мумкин, лекин ёз
ойларида яна ўрни қопланади.
П р о л ю в и а л ( к о н у с л и ) ш ў р л а н и ш ти п и - тоғ олди текис-
ликларига хос бўлиб, тог дарёларининг сйилмаларига тўгри келади.
М исол учун Тян-Ш ан, Памир, О лой, Копеттоғ тизимларининг остки
қисмлари бу типдаги шўрланиш билан қоплангандир. Д арёлар
тоғликлардан текисликка чиқиши билан унинг қияликлари (яъни
юқоридан пастга томон) камайиб боради ва ёйилиб оқади, ниҳоят
дарёлар конусдан чиқиши олдидан ўзи билан ҳар хил катталикдаги
шагалларни олиб келади текисликка яқинлашган сари бу жинслар
қумликлар билан алмашинади. Бу ж араён давом этиб дарё сувлари
оқими секинлашган сари қумликларни ҳам оқиши секинлашиб унинг
ўрнига оғирлашган механик таркибли элементларни олиб келиб
ётқиза бошлайди. Бундан ташқари Бэр қонунига мувофиқ дарёлар
ўзининг қияликларига қараб конусдан чиқиши билан ўнг томонини
емнриб оқади, бундай пайтда шу ж ойларда сизот сувлари ер ю заси­
дан узоқлаш ади. Дарё текисликка чиқиши билан, унинг қиялигини
пасайганлиги, оқимни секинлашиши натижасида дарё сувлари ту-
проққа фильтрация бўлиб, сизот сувларини ҳосил қилади, бу сув
ўнг қирғоққа қараганда чап қирғоқда ер юзасига яқин ж ойлаш ади
ва кунлар исиши билан тез ва кўп миқдорда буғланиш натижасида
бундай ерлар тез шўрланади. М исол учун, Олтиариқ, Ш еробод,
Ғузардарё, М урғоб, Тедж ен дарёларининг сув йиғилиши майдон-
ларда шўрланган жинслар кўп бўлиб, бу ерларда шўрланиш кескин
ортади, сизот сувларининг минерализациясини ўзгариши билан ту-
проқлар таркибидаги тузларни сифати ва миқдори ҳам ўзгаради.
Ш ўрланиш пролювиал ётқизиқларни четки қисмларида тўплана