Tuproqshunoslik va geografiya

1.5. O’simliklar (fitotoponimlar) va hayvonlar (zoonimlar) bilan bog’liq nomlar
Joy nomlarining bir guruhini o’simlik va daraxt nomlari asosida vujudga kelgan toponimlar tashkil etadi. O’simlik va daraxt nomlari asosida nom olgan joy nomlari fitotoponimlar (yunoncha "fitos"-o’simlik demakdir) deb ataladi. Bunday joy nomlari ma’lum hududdagi o’simliklar dunyosining o’ziga xos xususiyatlarini aks ettiradi. Ma’lum bir hududdagi fitotoponimlar shu hudud tabiati, tabiiy sharoitiga moslashgan o’simlik dunyosining nomini o’zida ko’proq aks ettiradi.
Joy nomlari ichida hayvonot dunyosi vakillari nomlari bilan ataluvchi toponimlar ham anchagina. Bunday joy nomlari asosan hudud faunasida mavjud bo’lgan hayvonot dunyosi vakillari nomlari asosida, ba’zan esa tasodifiy holatda ham qo’yilishi mumkin. Hozirda mavjud bo’lgan ana shunday joy nomlarini tahlil etish orqali qadimda hayvonlarning tarqalgan areallarini aniqlash mumkin.
PATTA. Tuman markazidan 8 km sharqda, Do’rman qishloq fuqarolar yig’ini hududida joylashgan. Patta — butasimon o’simlik. Qishloq Jabbor ko’lning shimolida — pattazorlar: qo’ynida joylashgani uchun shunday nom olgan. Bugungi kunda ko’l va pattazorlar o’zlashtirilib, ekin maydonlariga aylantirilgan. Hozir ham Patta qishlog’i hududidan chuqur qazilsa, suv osti balchiqlarining qoldiqlarini uchratish mumkin.
QAYRAG’OCH. Tuman markazidan 15,5 km shimoli sharqda, Denav qishloq fuqarolar yig’ini hududida joylashgan qadimiy qishloq. Qayrag’och;—aslida Qora yog’och (Shunday daraxtlar bir vaqtlar ko’p bo’lgan). Jilvon etagidagi bu qishloq tabiiy ofat — qum ko’chishlar tufayli bir necha bor qum ostida qolgan. Ammo aholisi vaqtincha boshqa joylarga ko’chib ketgan bo’lsada, vaqt o’tishi bilan yana qaytib kelib, o’z qishloqlarini Vatan tutganlar. Qadimda bu qishloq ahli asosan chorvachilik bilan shug’ullanishgan. Arabxona va Qayrag’och oralig’ida Jiydazor qishlog’i bo’lib, mayda qishloqchalarni tugatish davri (1950) da tugatilgan. Qayrag’ochda 1928 yilda Shofirkondagi birinchi kolxoz (raisi Esan Urinov) tuzilgan. Bugungi kunda Qayrag’och tumandagi eng obod va ko’rkam qishloqlardan biriga aylandi..Unda savdo, madaniy-maishiy, tibbiy shaxobchalar ishlab turibdi.