Tuproqshunoslik va geografiya

Oqqopchig’ay — Surxondaryo viloyatidagi soy. Surxondaryoning o‘ng irmog‘i. Hisor tizmasining janubiy-sharqiy yon bag‘ridan boshlanadi. Uzunligi 61 km, havzasining maydoni 65,4 km². Yuqori oqimida tor darasimon vodiyda oqadi. Oqqopchig‘ay darasigacha o‘zanining kengligi 6-8 m, quyi oqimida 80-150 m gacha kengayadi. Qor, yomg‘ir suvlaridan to‘yinadi. Oqqopchig’ayga bahorda vaqtincha oqar soylar quyiladi. O‘rtacha yillik suv sar-fi 4,9 m³/sek.

Xo’jaipok — Surxondaryo viloyati Boysun tumanidagi dare, Surxondaryoning o‘ng irmog‘i. Boysuntog‘ning sharqidagi Xo‘jabuzboraktog‘dan 3360 m balandlikdan boshlanadi. Uz. 91 km, havzasining mayd. 765 km², o‘rtacha bal. 695 m. Yillik o‘rtacha suv sarfi 16,8 m³/sek.dan (ko‘p suvli 1969 y.da) 2,49 m³/sek.gacha (kam suvli 2001 y.da) o‘zga-radi. Qor va yomg‘irdan to‘yinadi. Daryo-ning gidroenergiya zaxirasi 1 mlrd. kVt/soat. X.dan ekinzorlarni sug‘orish-da foydalaniladi. Qayroq, Duoba, Diybola, Qo‘rg‘oncha, Oqsuv, Fangart qishloqlaridan oqib o‘tadi. X.ningtur-li qismlari qaysi qishloq yonidan o‘ti-shiga qarab Halqajar, Qizilsuv, Xo‘jabuzborak, Qo‘rg‘onchasoy, Tentaksoy deb yuritiladi

Muzrabotsoy - (o‘rta oqimida Kampirtepasoy) — Surxondaryo viloyati SHerobod va Muzrabot tumanlari hudu-didagi soy. Qo‘hitang tog‘ining janubiy-sharqiy yon bag‘ridan (3139 m) boshlanadi. Uzunligi 62 km, havzasining maydoni 126 km² . Muzrabotsoyning bosh qismi Machaylisoy deb yuritiladi. Bahorda unga umumiy uzunligi 63 km bo‘lgan 30 ga yaqin soy qo‘shiladi. Muzrabotsoyning yirik irmoqlari Tomchilisoy, Anjirbuloq, Muzrabotsoydan Sherobod cho‘lidagi xo‘jaliklar suv oladi

Toshko’priksoy- Surxondaryo viloyatidagi soy. Hisor tog‘larining janubiy tarmog‘i (Ketmoncholti toglari) yonbag‘irlaridan, 2160 m balandlikdan boshlanadi. Uzunligi 82 km, havzasining maydoni 491 km². O‘rtacha yillik suv sarfi 1,67 m³/sekunddan (ko’p suvli yilda) 0,190 m³/sek. gacha (kam suv yilda). Qor, yomgir va yer osti suvlaridan to‘yinadi. Soyda qish va bahorda suv bo‘ladi. Toshko’priksoy bo‘yida Bandixon, Oqqopchig‘ay qishloqlari bor.

Yuqorida ko’rib o’tilgan daryolardan tashqari Surxondaryo viloyatining tabiiy kartasida O’rtasoy, Shotrud, Cham, Bodomiston, Og’ashayton, Sharg’un, Xurrsanddaryo, Malangur, Panjob, Gazak, Laylakonsoy, Sholqon, Maydon, Xanjarsoy, Qag’ni, Qorasuv, Ajarasoy, Darasoy kabi daryo va soy nomlari mavjud bo’lib, ular haqida adabiyotlarda yetarlicha ma’lumot berilmagan.